Η παρέμβαση του Διονύση Τσακνή

Συνεχίζοντας την παρουσίαση των εισηγήσεων που έγιναν στην εκήλωση του Συλλόγου Διάδοσης της Μαρξιστικής Σκέψης, «Γιάννης Κορδάτος» με θέμα «Η ανάγκη του Λαϊκού μετώπου και η διέξοδος από την κρίση», παρουσιάζουμε τις παρεμβάσεις που έγιναν.

Δεν χρειάζεται κατά τη γνώμη μου, ιδιαίτερα στο παρόν ακροατήριο, κάποια ενδελεχής επιχειρηματολογία για τις δύο επιλογές που διχάζουν τη σημερινή Αριστερά, απ' τις παρυφές του ΣΥΡΙΖΑ μέχρι τις πιο προωθημένες τάσεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ.

Η επικρατούσα άποψη της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ για διαχείριση (με ό,τι σημαίνει ο όρος) στο πλαίσιο του συστήματος, είναι προφανής και αυταπόδεικτη. Ο επικεφαλής του, ενώ είχε την ευκαιρία να διαβεί το Ρουβίκωνα με τις λεγεώνες του λαϊκού κινήματος, προτίμησε τον αφοπλισμό του, υποκύπτοντας στη νομιμότητα και την ανιστόρητη λογική μιας ουσιαστικής τάχα, διαπραγμάτευσης. Οι πιέσεις των κατευθυνόμενων Μέσων επικοινωνίας σε πλήρη συγχορδία με τις κραυγές του φθαρμένου πολιτικού κατεστημένου, οδήγησαν στην επιλογή – ομολογία : “Θα τους ταράξουμε στη νομιμότητα.”

Αποφεύγοντας γενικεύσεις και πολιτικούς αφορισμούς, τονίζω πως αναφέρομαι στην ηγετική ομάδα και σημειώνω με ενδιαφέρον τις διαφορετικές προσεγγίσεις σημαντικής μερίδας στελεχών του εν λόγω σχηματισμού, (Λαφαζάνης , Τόλιος κλπ) που προφανώς απηχούν απόψεις στην Αριστερή του βάση.

Στον αντίποδα:
Η πρόταση της αντικαπιταλιστικής – αντιιμπεριαλιστικής διεξόδου, διαλύοντας τις αυταπάτες του τύπου “και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ”, φαίνεται ως η μόνη επιλογή, που μπορεί να ανοίξει το δρόμο για τη σοσιαλιστική προοπτική.
Σε τόμους θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν τα αξιόλογα άρθρα συντρόφων σε εφημερίδες και διαδικτυακές σελίδες, που επιχειρηματολογούν υπέρ αυτής της άποψης. Σε ό,τι με αφορά, αφιερώνω αρκετό χρόνο καθημερινά στην ανάγνωση ή πιο σωστά στη μελέτη τους.
Πλάι σ' αυτά, δεν είναι λίγα και τα επίσης αξιόλογα βιβλία που εκδίδονται τα τελευταία χρόνια, (αρκετοί εκ των συγγραφέων παρίστανται) που εμπλουτίζουν το ιδεολογικό μας οπλοστάσιο και παράγουν πολιτική σκέψη.

Όλα κατατείνουν στην αναγκαιότητα δημιουργίας ενός μετώπου στη βάση της λογικής της ρήξης με σαφές αντιιμπεριαλιστικό αντικαπιταλιστικό πρόσημο, ανεξάρτητα από επιμέρους διαφορές. Είναι προφανές ότι η λέξη μέτωπο, υποδηλώνει αυτές τις επί μέρους διαφορές, αλλά είναι καλά γνωστή και πάντα επίκαιρη η Λενινιστική ρήση “μαζί χτυπάμε χώρια βαδίζουμε.”

Θα αρκεστώ σε κάποιες επιγραμματικές κρίσεις πάνω στη σχετική με το περιεχόμενο του Μετώπου, αρθρογραφία:

1. Στο διαλεκτικό δίπολο θεωρία και πράξη, η θεοποίηση του ενός σε βάρος του άλλου, αποτελεί ατόπημα. Έχω την εντύπωση πως καταναλώνονται τόνοι μελάνης για να “ανακαλυφθεί” το λάθος όχι της εκ διαμέτρου, αλλά της παραπλήσιας σε τελευταία ανάλυση άποψης. Απ' τις σελίδες του Ριζοσπάστη, μέχρι αυτές του ΠΡΙΝ ή του Αριστερού βήματος, δεν απουσιάζει δυστυχώς ο κομματικός πατριωτισμός. Και δεν αναφέρομαι καν στην κομματική νομιμότητα που είναι απόλυτα σεβαστή. Εδώ ανοίγω μια παρένθεση για να αναφερθώ και σε κάποιες με όνομα ή ψευδώνυμο, απαντήσεις σε άρθρα συντρόφων, που πέραν του ότι στερούνται τις περισσότερες φορές συντροφικότητας και ήθους, αποδεικνύουν πως οι συντάκτες τους μάλλον θα ήθελαν να διακριθούν στο λογοτεχνικό είδος της λιβελογραφίας και οι οποίοι με το “κομουνιστόμετρο” ανά χείρας, είναι έτοιμοι να κατακεραυνώσουν ό,τι διαφορετικό μπορεί να ακουστεί ή να γραφτεί πέρα από τη δική τους “αλάθητη” άποψη που πάντα συνοδεύεται από κάποιο τσιτάτο των κλασικών. Και κλείνει η παρένθεση.

2. Το κύριο που λείπει απ' την αρθρογραφία, είναι η σαφής εξήγηση του τι σημαίνει η πρόταση του Μετώπου, όσον αφορά στην επόμενη μέρα, σ' αυτό που θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως καθημερινότητα της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων στρωμάτων. Παραβλέπω για την οικονομία της συζήτησης το γεγονός ότι πολλές φορές μιλάμε εξ ονόματος της εργατικής τάξης τη απουσία αυτής, αλλά ένα κάλεσμα σε αγώνα για Μέτωπο και ανατροπή προϋποθέτει γνώση για το τι συνεπάγεται αυτή η περιπέτεια της ανατροπής. Ας μην αντιγράφουμε τη λογική της “Αριστεράς της διαχείρισης”, μήπως προκαλέσουμε φοβικά αντανακλαστικά. Διότι δεν ξέρω τι έχει να φοβηθεί περισσότερο ενάμιση εκατομμύριο ανέργων και άλλων τόσων εκατομμυρίων ημιαπασχολούμενων ή πρώην μικροαστών, που ζουν κάτω απ' το όριο της φτώχιας.

3. Η καυτή πατάτα όμως, βρίσκεται στο ζήτημα των προσώπων. Ας μιλήσουμε ανοιχτά σύντροφοι, τουλάχιστον, όσοι σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζουμε δημόσια, συναινούμε και στην ανάγκη δημιουργίας ενός Μετώπου και στο ιδεολογικό του περίγραμμα. Εδώ, η αρθρογραφία, ή καταφεύγει στην ασφάλεια της θεωρίας, (οι ηγέτες, αναδεικνύονται μέσα απ' τους εργατικούς αγώνες) ή -και αυτό είναι μάλλον ασύμβατο με τις αρχές μας- “ανακαλύπτει” ιδεολογικές παρεκβάσεις σε δυνάμει συμμάχους, που προβάλουν ανοικτά κάποια πρόσωπα γύρω απ' τα οποία θα μπορούσε να υπάρξει κάποια συζήτηση να ηγηθούν.
Γνωρίζοντας πως η άποψή μου αυτή, πρόχειρα καθώς είναι διατυπωμένη, είναι πολύ ευάλωτη σε κριτική μέχρις απαξιώσεως, εγώ θα επιμείνω. Έχουμε μια δεδομένη πολιτική κουλτούρα (το πώς διαμορφώθηκε είναι άλλο τεράστιο ζήτημα) που δυστυχώς, διατρέχει όλα τα κοινωνικά στρώματα, μηδέ της εργατικής πρωτοπορίας εξαιρουμένης. Η αντικαπιταλιστική Αριστερά, κακά τα ψέματα, οφείλει να υποδείξει ή ακόμα αν δεν υπάρχουν να ανακαλύψει τους αυριανούς ηγέτες της.

Βασίλης Λιόσης - H ιστορική εμπειρία των μετώπων: Βασικοί σταθμοί και τα διδάγματα για το σήμερα

Την Παρασκευή 24 Μαίου πραγματοποιήθηκε η τρίτη κατά σειρά εκδήλωση του Συλλόγου Διάδοσης της Μαρξιστικής Σκέψης, «Γιάννης Κορδάτος» με θέμα «Η ανάγκη του Λαϊκού μετώπου και η διέξοδος από την κρίση». Η κατάμεστη αίθουσα του αμφιθεάτρου της Νομικής Σχολής καταδεικνύει το πόσο σημαντική είναι αυτή η συζήτηση σήμερα και πόσο αναγκαίο είναι να συνεχιστεί. Συνεχίζουμε τις δημοσιεύσεις των παρεμβάσεων με την εισήγηση του Βασίλη Λιόση.

H ιστορική εμπειρία των μετώπων: Βασικοί σταθμοί και τα διδάγματα για το σήμερα

Διανύουμε μια ασυνήθιστη ιστορική περίοδο με μια καπιταλιστική κρίση ίσως πιο βαθιά κι εκτεταμένη σε σχέση με αυτήν του 1929-1933. Μια περίοδο κόλαφο για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, με μια άνευ προηγουμένου διάλυση των εργατικών δικαιωμάτων και εκχώρησης της εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας, ενώ δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι σημειώνεται μια ανησυχητική άνοδος των φασιστικών δυνάμεων και της κρατικής καταστολής. Το ερώτημα τίθεται επιτακτικά: οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που αγωνιούν για το μέλλον του λαού και του τόπου πώς πρέπει να απαντήσουν; 

Αν θα θέλαμε να δώσουμε την πιο σύντομη απάντηση τότε θα λέγαμε πως η λύση βρίσκεται στη σύμπηξη ενός κοινωνικοπολιτικού μετώπου. Μια τέτοια διαπίστωση δεν είναι μια θεωρητική διακήρυξη, ένα εγκεφαλικό κατασκεύασμα. Υπάρχει μια σημαντικότατη εμπειρία από την ιστορία του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος και τη συγκρότηση μετώπων που πρέπει να αποτελέσει για το σήμερα εκείνο το εμπνευσμένο πολιτικό παράδειγμα που θα ανοίξει το δρόμο για νέες ελπιδοφόρες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις.

Θα επιχειρήσουμε, λοιπόν, να παρουσιάσουμε μερικές σημαντικές πλευρές από αυτήν την ιστορία όχι για να κάνουμε μια μηχανιστική μεταφορά στο σήμερα, αλλά για να δούμε πώς με δημιουργικό τρόπο μπορούμε  να πορευτούμε με βάση τις σύγχρονες ανάγκες.

Α. Τι είναι η πολιτική του μετώπου και γιατί είναι μια αδήριτη ανάγκη

Τι είναι όμως η πολιτική του Μετώπου και γιατί μεγάλοι επαναστάτες όπως ο Λένιν και ο Δημητρόφ, αλλά και οι Έλληνες κομμουνιστές της προπολεμικής (και όχι μόνο) περιόδου την προώθησαν με επιμονή;

Είναι γνωστό πως εντός των λαϊκών στρωμάτων υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα συνείδησης, το ίδιο κι εντός της εργατικής τάξης. Αυτό οφείλεται στους θεσμούς αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας, στο ότι δεν αποκρυπτογραφούνται εύκολα οι μηχανισμοί υλικής εκμετάλλευσης, στην πολιτική ομηρία, στην τρομοκρατία που διοχετεύεται από το σύστημα σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, στα διαφορετικά μεγέθη υλικών απολαβών κ.ά. Έτσι, υπάρχουν συνειδήσεις άλλες υποταγμένες, άλλες συντηρητικές, άλλες φοβισμένες, άλλες ταλαντευόμενες, άλλες αγωνιστικές και άλλες πρωτοπόρες. Μόνο που αυτές οι τελευταίες αποτελούν μια μειοψηφία και το ζητούμενο στους κοινωνικούς αγώνες, μικρούς ή μεγάλους, είναι  να κερδηθούν όσο το δυνατό περισσότερες συνειδήσεις με την πλευρά του αγώνα και των απελευθερωτικών οραμάτων και να ουδετεροποιηθούν κάποιες άλλες.

Η πολιτική του Μετώπου επιδιώκει ακριβώς αυτό: πρώτο, να ελαχιστοποιηθεί η διαίρεση, ιδεολογική και πολιτική της εργατικής τάξης και δεύτερο, να επιτευχθεί η συμμαχία της εργατικής τάξης με την αγροτιά, τους μισοπρολετάριους και τα μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού. Τελικός στόχος η επαναστατική ανατροπή του εκμεταλλευτικού καθεστώτος που έχει βάλει στις μυλόπετρές του τις ζωές μας και τις κονιορτοποιεί.

Β. Η τακτική των μετώπων από το κομμουνιστικό κίνημα

Η ανάγκη συγκρότησης Μετώπου έγινε αντιληπτή τη δεκαετία του 1920 από την Κομμουνιστική Διεθνή (ΚΔ), εκείνη δηλαδή την οργάνωση που συσπείρωνε στους κόλπους της, τα κομμουνιστικά κόμματα όλης της υφηλίου.

Συγκεκριμένα, στο 4ο συνέδριο της ΚΔ το 1922 και παρόντος του Λένιν, συγκεκριμενοποιήθηκε η τακτική του Ενιαίου Εργατικού Μετώπου (ΕΕΜ) που ήδη είχε χαραχθεί από το 3ο συνέδριο το 1921. Η ανάγκη δημιουργίας ΕΕΜ εδραζόταν στις εξής συνθήκες: ο καπιταλισμός πέρναγε σε φάση αντεπίθεσης, προβλεπόταν το ξέσπασμα της κρίσης κι ενός παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου, ο φασισμός βρισκόταν σε ανοδική πορεία, η σοσιαλδημοκρατία έσπερνε αυταπάτες στο εργατικό κίνημα, τα συνδικάτα διασπώνταν. Η ΚΔ διαπίστωσε την ανάγκη ενιαίας απάντησης της εργατικής τάξης καθώς και την ανάγκη οι κομμουνιστές να έρθουν σε διαπραγματεύσεις ακόμη και με τους προδότες της σοσιαλδημοκρατίας.

Η ΚΔ επίσης δε μίλαγε γενικά και αόριστα για ΕΕΜ αλλά η πολιτική της πρόταση έφτανε μέχρι και στο ζήτημα της εργατικής κυβέρνησης. Η ΚΔ προέβη σε μια τυπολογία των ενδεχόμενων εργατικών κυβερνήσεων:

1) της φιλελεύθερης εργατικής κυβέρνησης,

2) της σοσιαλδημοκρατικής εργατικής κυβέρνησης,

3) της εργατοαγροτικής κυβέρνησης,

4) της εργατικής κυβέρνησης με συμμετοχή των κομμουνιστών και

5) της πραγματικής προλεταριακής εργατικής κυβέρνησης που στην καθαρότερη μορφή της, μόνο ένα κομμουνιστικό κόμμα μπορεί να την ενσαρκώσει. 

Για τους δυο πρώτους τύπους η ΚΔ εκτιμούσε ότι δεν επρόκειτο για επαναστατικές εργατικές κυβερνήσεις, αλλά κυβερνήσεις καμουφλαρισμένης συμμαχίας μεταξύ της μπουρζουαζίας και των αντεπαναστατών εργατικών ηγετών. Για τον τρίτο τύπο κυβέρνησης είχε εκτιμηθεί πως οι κομμουνιστές είναι έτοιμοι να βαδίσουν μαζί με τους σοσιαλδημοκράτες, χριστιανούς, ακομμάτιστους, συνδικαλιστές κ.λπ. εργάτες, που δεν αναγνωρίζουν ακόμη την ανάγκη της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Επίσης, υπήρχε η εκτίμηση ότι οι κομμουνιστές  είναι διατεθειμένοι, υπό ορισμένες συνθήκες και με ορισμένες εγγυήσεις, να υποστηρίξουν μια μη κομμουνιστική κυβέρνηση. Ταυτόχρονα θα έπρεπε να εξηγείται στην εργατική τάξη ότι θα απελευθερωθεί μόνο με τη δικτατορία του προλεταριάτου. Έτσι για τον 3ο και 4ο τύπο εργατικής κυβέρνησης στις οποίες οι κομμουνιστές μπορούν να συμμετέχουν, εκτιμάται ότι δεν επρόκειτο για δικτατορία του προλεταριάτου, ούτε και αποτελούσαν ακόμη μια αναγκαία μεταβατική μορφή προς αυτήν, μπορούσαν ωστόσο, να αποτελέσουν μια αφετηρία για την κατάκτηση της δικτατορίας του προλεταριάτου.

Η τακτική του ΕΜ εφαρμόζεται την περίοδο του Β΄ παγκόσμιου πολέμου και παίρνει τη μορφή του αντιφασιστικού μετώπου και των λαϊκών μετώπων. Σε μια τέτοια πολιτική πρόταση δεν μπορεί παρά να υπήρξαν και λάθη και κενά και παρερμηνείες. Λάθη δεν κάνουν οι νεκροί, ενώ όσοι ζούνε στην ασφάλεια των ψευδοεπαναστατικών βερμπαλισμών θεωρούνε ότι είναι αλάνθαστοι.

Στις συνθήκες της ανόδου του φασισμού η γραμμή του ΕΕΜ απέκτησε ειδική έκφραση. Η γραμμή που χάραξε το 7ο συνέδριο της ΚΔ το 1935, με την εισήγηση του Δημητρόφ οριοθέτησε την πολιτική πάλη των κομμουνιστικών κομμάτων μέσα στις συνθήκες του πολέμου και του φασιστικού κινδύνου. Οι κομμουνιστές δε δίστασαν να συγκροτήσουν πλατιές αντιφασιστικές συμμαχίες σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο και με αυτόν τον τρόπο: α) καθυστέρησαν τις φασιστικές ορδές και τελικά τις νίκησαν, β) απέκτησαν τεράστιο κύρος στις χώρες τους και η Σοβιετική Ένωση αποτέλεσε σύμβολο αγώνα για εκατομμύρια εργαζόμενους, γ) έφεραν στα πρόθυρα της εξουσίας την εργατική τάξη σε κάμποσες χώρες με μερικές από αυτές να μετατρέπονται σε λαϊκές δημοκρατίες, δ) δημιούργησαν ρήγματα στη σοσιαλδημοκρατία. Χωρίς τη γραμμή του αντιφασιστικού μετώπου τίποτα από όλα αυτά δε θα είχε πραγματοποιηθεί.

Γ. Ειδικά για την ελληνική εμπειρία

Η ελληνική εμπειρία αξίζει ιδιαίτερης μνείας όχι μόνο γιατί τυχαίνει να ζούμε σε αυτή τη χώρα αλλά γιατί είναι από τις σπουδαιότερες, αν όχι η σπουδαιότερη, στην Ευρώπη. Σταθμοί στη μετωπική πολιτική του ΚΚΕ εκείνης της εποχής αποτέλεσαν: α) το γράμμα του Ζαχαριάδη από τις φυλακές που καλούσε σε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα τον ελληνικό λαό, β) η 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1941, γ) η ίδρυση του ΕΑΜ την ίδια χρονιά. Το σπουδαιότερο όλων, όμως, ήταν ο τρόπος που υλοποιήθηκε η ενιαιομετωπική γραμμή. Ας κρατήσουμε μια λεπτομέρεια: στην 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ στην οποία τίθεται ο στόχος δημιουργίας ενός εθνικού μετώπου απελευθέρωσης συμμετέχουν μόλις έξι στελέχη, αφού μεγάλο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ βρίσκονταν στις φυλακές. Αυτό είναι μια μικρή απόδειξη για το πώς αυτό που φαίνεται ουτοπικό γίνεται πραγματικότητα.

Όσον αφορά στη δημιουργία του ΕΑΜ πρέπει να σημειώσουμε πως την απόφαση την πήραν από κοινού το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, η Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας και το Αγροτικό Κόμμα. Ως σκοποί ορίστηκαν η απελευθέρωση της Ελλάδας από τον ξένο ζυγό, ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης μετά την εκδίωξη του κατακτητή, η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του λαού να επιβάλλει τη θέλησή του. Στο ιδρυτικό του ΕΑΜ διευκρινιζόταν πως οποιοδήποτε κόμμα ή οργάνωση που δέχεται τους παραπάνω σκοπούς γίνεται δεκτό (-ή) στη βάση της ισοτιμίας. Μετά την υπογραφή της ιδρυτικής διακήρυξης προσχώρησαν στο ΕΑΜ η Σοσιαλιστική Ένωση, οι Σοσιαλιστές Δημοκράτες, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα και η Δημοκρατική Ένωση. Επίσης προσχώρησαν το Εργατικό ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ, η Κεντρική Υπαλληλική Επιτροπή και η Παγκληρική Ένωση, ενώ  συμμετείχαν ορισμένοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. Ακόμη, το κόμμα των Αριστερών Φιλελεύθερων συνεργαζόταν με το ΕΑΜ.

Η δράση του ΕΑΜ ήταν αυτή που του έδωσε απίστευτο κύρος και το μαζικοποίησε όσο καμία άλλη συλλογικότητα στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Το ΕΑΜ α) έδωσε λύσεις στο οξύ επισιτιστικό πρόβλημα του λαού, β) οργάνωσε την αντίσταση ενάντια στον κατακτητή, γ) οργάνωσε την πρώτη εργατική απεργία μέσα στην περίοδο της κατοχής αλλά και την πρώτη διαδήλωση με συνθήματα πολιτικά που στρέφονταν κατά των Γερμανών, δ) έδωσε νέο περιεχόμενο στην έννοια του πατριωτισμού, ε) ακύρωσε την πολιτική επιστράτευση που είχε προγραμματιστεί από τους Γερμανούς προκειμένου να μεταφερθούν Έλληνες εργάτες στη Γερμανία, στ) δημιούργησε πρωτότυπους και πρωτόγνωρους λαϊκούς δημοκρατικούς θεσμούς. 

Αυτή ακριβώς η δράση ήταν που γιγάντωσε το ΕΑΜ κι ενώ την περίοδο ίδρυσής του αποτελούνταν από μερικές εκατοντάδες αγωνιστές, έφτασε το 1944 να αριθμεί περισσότερα από 1.500.000 μέλη εκ των οποίων τα 700.000 ανήκαν στην ΕΠΟΝ και στα «Αετόπουλα», χωρίς να υπολογίζονται οι συμμετέχοντες στο ΕΑΜ στις περιοχές της Κρήτης, της Αν. Μακεδονίας και Θράκης και των νησιών του Αιγαίου. Ο ΕΛΑΣ αριθμούσε περίπου 120.000 μέλη, ενώ το ΚΚΕ υπερέβαινε τα 300.000. Ας σημειωθεί ότι ο πληθυσμός εκείνης της εποχής ήταν περίπου 7.300.000 άνθρωποι. Το ουτοπικό έγινε απτή πραγματικότητα. Το αδύνατο έγινε δυνατό κι έτσι γράφτηκαν λαμπρές ιστορικές σελίδες αφήνοντας μια σπάνια παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως σήμερα υπάρχουν ουκ ολίγοι που καπηλεύονται την ιστορία του ΕΑΜ ενώ μικρή σχέση έχουν με αυτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ μιμούμενος τον τίτλο της περίφημης μπροσούρας του ΕΑΜ Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ που γράφτηκε από το Δημήτρη Γληνό, κυκλοφόρησε κείμενο με τίτλο Τι είναι και τι θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ομοίως το ΕΠΑΜ που καθόλου τυχαία ο τίτλος του είναι σχεδόν ομόηχος με αυτόν του ΕΑΜ, έβγαλε κείμενο με αντίστοιχο τίτλο. Αστοί δημοσιολόγοι επικαλούνται την εμπειρία του ΕΑΜ. Ο Τράγκας για παράδειγμα δε διστάζει να αναφέρεται κάθε λίγο στην ανάγκη συγκρότησης ενός νέου ΕΑΜ. Οι λόγοι για αυτήν την τυμβωρυχία είναι πολλοί. Πρώτα από όλα το ΕΑΜ, 70 χρόνια μετά τη δημιουργία του εξακολουθεί να ακτινοβολεί σε τμήματα του ελληνικού λαού. Ορισμένοι, λοιπόν, κινούμενοι καιροσκοπικά θέλουν να καρπωθούν τα οφέλη αυτής της ακτινοβολίας. Άλλοι πάλι αντιλαμβάνονται πως αν προκύψουν δυνάμεις με ριζοσπαστικό προσανατολισμό και πάρουν την πρωτοβουλία για τη συγκρότηση ενός κοινωνικοπολιτικού μετώπου που θα απαντά στις σύγχρονες ανάγκες του λαού, θα υπάρξει πιθανότητα ριζικών ανατροπών της καθεστηκυίας τάξης. Η ολιγαρχία έχοντας υπόψη της τα ιστορικά διδάγματα του παρελθόντος, επιχειρεί ή μπορεί να επιχειρήσει να δημιουργήσει κακέκτυπα του ΕΑΜ που ως στόχο θα έχουν τον εγκλωβισμό των λαϊκών μαζών σε επικίνδυνες ατραπούς.

Εκτός, όμως, από αυτούς που καπηλεύονται την ΕΑΜική ιστορία, υπάρχουν και αυτοί που την κρίνουν στο σύνολό της οπορτουνιστική και πλέον την πετάνε στα σκουπίδια. Θεωρούνε πως τα τραγικά σφάλματα του κινήματος, όπως η συμφωνία Καζέρτας-Λιβάνου και της Βάρκιζας έχουν τις ρίζες τους στην τακτική του ΕΑΜ. Έτσι, φτάνουν στο σημείο να αρνούνται κάθε μετωπικό σχήμα ανεξάρτητα από το ποιες δυνάμεις το απαρτίζουν, από το περιεχόμενο και τις μορφές πάλης που αυτό επιλέγει, από την κατεύθυνση που έχει χαράξει. Τα όποια λάθη έγιναν στη δεκαετία του 1940 δεν οφείλονται στη συγκρότηση του ΕΑΜ και στην ενιαιομετωπική τακτική. Άλλωστε λόγω αυτής της τακτικής οι λαϊκές δυνάμεις έφτασαν ένα βήμα πριν την κατάκτηση της εξουσίας. Η ατολμία από την πλευρά της ηγεσίας του κινήματος, η δράση του ιμπεριαλισμού και της ντόπιας αντίδρασης, οι θεωρητικές ανεπάρκειες, τα λάθη στρατιωτικού χαρακτήρα κ.ά. μπορούν να δώσουν ένα πρώτο περίγραμμα ερμηνείας της ήττας. Αλλά από αυτό το σημείο μέχρι τη συνολική απόρριψη του ΕΑΜικού κινήματος υπάρχει τεράστια απόσταση. 

Βεβαίως η μετωπική τακτική για τα ελληνικά δεδομένα δεν περιορίζεται στο ΕΑΜ. Σημαντικές στιγμές στη μεταπολεμική περίοδο είναι:

α) η συγκρότηση της ΕΔΑ το 1951, ανεξάρτητα από τα λάθη και τις παρεκκλίσεις που σημειώθηκαν όπως για παράδειγμα η διάλυση των κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ το 1958,

β) η δημιουργία της κίνησης των 115 σωματείων το 1962 που τελικά ξεπέρασαν τα 800,

γ) η δημιουργία των ΣΑΔΕΟ (Συνεργαζόμενες Αγωνιστικές Δημοκρατικές Εργατοϋπαλληλικές Οργανώσεις) το 1977 και

δ) η ίδρυση του ΠΑΜΕ το 1999 που ενώ στις απαρχές του είχε θετικά μετωπικά χαρακτηριστικά στη συνέχεια αυτά ακυρώθηκαν.

Δ. Μερικές πτυχές απο την παγκόσμια εμπειρία

Χρειάζονται χιλιάδες σελίδες για να αποτυπωθεί η παγκόσμια ιστορική εμπειρία των Μετώπων. Θα σταθούμε μόνο σε μερικά διαφωτιστικά παραδείγματα που μας παρέχουν τόσο θετική όσο και αρνητική εμπειρία. Θα αναφερθούμε σε τρία παραδείγματα: ένα που αφορά στην εμπειρία του Μετώπου συνδυασμένο με κυβερνητικό σχήμα και με θετική κατάληξη, ένα αντίστοιχο παράδειγμα με αρνητική κατάληξη κι ένα παράδειγμα Μετώπου που είχε επιτυχή κατάληξη χωρίς το κυβερνητικό διάμεσο.

1ο παράδειγμα:  Στην Τσεχοσλοβακία τα κομμουνιστικά κόμματα Τσεχίας και Σλοβακίας τέθηκαν επικεφαλής της αντίστασης κατά του Γερμανού κατακτητή, πρωτοστάτησαν στις απεργίες, τις διαδηλώσεις και τα σαμποτάζ, πήραν την πρωτοβουλία για την ίδρυση του Σλοβακικού Εθνικού Συμβουλίου το 1943 (Σλοβακικό). Το 1945 συγκροτήθηκε το Εθνικό Μέτωπο (EM) Τσέχων και Σλοβάκων στο οποίο συμμετείχαν οι κομμουνιστές. Τον Απρίλιο του 1945 σχηματίστηκε η κυβέρνηση του ΕΜ. Τα δυο κομμουνιστικά κόμματα της Τσεχοσλοβακίας είχαν ηγετική θέση στο ΕΜ. Καθώς αρχίζει η εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος οι εθνικοσοσιαλιστές, το Λαϊκό κόμμα Τσ. και το Δημοκρατικό κόμμα Σλοβακίας επιχείρησαν να ανακόψουν την επαναστατική διαδικασία και να αποκαταστήσουν το αστικό στάτους κβο. Οι κομμουνιστές από την άλλη πάλευαν για τη μετεξέλιξη της εθνικοδημοκρατικής επανάστασης σε σοσιαλιστική. Το 1946 στις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση και τις Εθνικές Επιτροπές το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας έλαβε το 40% των ψήφων. Οι εκλογές αυτές αποτέλεσαν το εφαλτήριο για το βάθεμα των μεταρρυθμίσεων σε προοδευτική κατεύθυνση, ενώ συγχρόνως οι αστικές δυνάμεις αντιτάχθηκαν στο νέο πακέτο κυβερνητικών μέτρων. Έτσι, το Φεβρουάριο του 1948, οι αστοί επιχείρησαν με τη βοήθεια ιμπεριαλιστικών δυτικών κύκλων να κάνουν πραξικόπημα το οποίο απέτυχε κι έτσι η εξουσία συγκεντρώθηκε στα χέρια της εργατικής τάξης. Η πολιτική του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας ήταν αυτή που μαζικοποίησε το κόμμα. Ενώ μετά το τέλος του πολέμου το κόμμα είχε 37.000 μέλη, το Μάρτιο του 1946 ξεπέρασε το 1.000.000 μέλη με το 57,7% να είναι εργάτες. Ομοίως το ΚΚ Σλοβακίας είχε γίνει σημαντική πολιτική δύναμη.

2ο παράδειγμα: Οπωσδήποτε δε θα ήμασταν δίκαιοι αν δεν αναφέραμε και την αρνητική εμπειρία μετωπικών σχημάτων και κυβερνητικών συνασπισμών που κατέληξαν  σε τραγικά λάθη. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ίσως αυτό της Χιλής.  Είναι γνωστό πως στη Χιλή υπήρξε ένας συνασπισμός κομμάτων που δημιουργήθηκε το 1969 και αποτελούνταν από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, την Κίνηση Ενωμένης Λαϊκής Δράσης, την Ανεξάρτητη Λαϊκή Δράση και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα. Το πρόγραμμα της Λαϊκής Ενότητας προέβλεπε τη δημιουργία ενός λαϊκού κράτους με εκδημοκρατισμό σε όλα τα επίπεδα με την οργανωμένη κινητοποίηση των μαζών, τη διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας της χώρας απέναντι στις επιβουλές του ιμπεριαλισμού, τη θέσπιση ενός αντιπροσωπευτικού κεντρικού θεσμού, της Λαϊκής Συνέλευσης με δικαίωμα ανάκληση των αντιπροσώπων της ΛΣ από το λαό, τον εκδημοκρατισμό της αστυνομίας, την εθνικοποίηση των ξένων εταιριών που εκμεταλλεύονταν τον ορυκτό πλούτο και της αντίστοιχης μεταλλευτικής βιομηχανίας, την εθνικοποίηση των τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών, των μεγάλων επιχειρήσεων στον τομέα της διανομής, της ενέργειας, των συγκοινωνιών, του κυκλώματος του πετρελαίου, των τσιμέντων, των πετροχημικών και γενικότερα των βιομηχανικών μονοπωλίων στρατηγικής σημασίας, την καταγγελία των συμβάσεων που είχαν θεσπιστεί ανάμεσα στη Χιλή και στις ΗΠΑ.

Το 1970 ο Αλιέντε αναδείχθηκε πρόεδρος της Χιλής, ενώ το 1973 η κυβέρνηση Αλιέντε ανατράπηκε από το πραξικόπημα του Πινοσέτ. Ίσως κάποιοι ισχυρίζονται ότι το πρόβλημα ήταν η συμμετοχή του ΚΚ Χιλής στην κυβέρνηση. Το λάθος όμως εντοπίζεται στις προϋποθέσεις συμμετοχής, στην έλλειψη εγρήγορσης και στη διστακτικότητα που υπήρχε. Για παράδειγμα οι αλλαγές που αφορούσαν στο στρατό ήταν όχι μόνο άτολμες αλλά αρχηγός του στρατού ορίστηκε ο ίδιος o Πινοσέτ! Υπήρξε επίσης κωλυσιεργία στη δημιουργία λαϊκής πολιτοφυλακής, με άλλα λόγια στον εξοπλισμό του λαού.

3ο παράδειγμα:  Το 1935 η ΚΕ του ΚΚΒ πρότεινε τη δημιουργία Παλλαϊκού Αντιφασιστικού Μετώπου. Το 1936 το Μέτωπο άρχισε να  παίρνει σάρκα και οστά τόσο σε επίπεδο κορυφής όσο και σε επίπεδο βάσης. Η δράση του Μετώπου επικεντρώθηκε σε ζητήματα δημοκρατίας και εργασιακών σχέσεων. Το 1939 σε σύνολο 45 διαφορετικών οργανώσεων, οι 36 βρίσκονταν υπό την επιρροή του Μετώπου. Αφότου η Βουλγαρία μετατράπηκε σε γερμανικό ορμητήριο ξεκίνησε η αντίσταση του βουλγάρικου λαού. Οι κομμουνιστές δούλευαν στο στρατό ώστε να δημιουργεί Αντιφασιστικό Μέτωπο. Σε δεκάδες πόλεις και χωριά συγκροτήθηκαν παρτιζάνικα τμήματα, ως τα τέλη του 1941 σημειώθηκαν 70 παρτιζάνικες ενέργειες κατά των εχθρικών στρατευμάτων και μέσα σε όλα τα στρατιωτικά τμήματα δημιουργήθηκαν συνωμοτικές οργανώσεις του κόμματος. Συγχρόνως, πραγματοποιούνταν κινητοποιήσεις των εργατών ενάντια στην ακρίβεια, την ανεργία, τις απολύσεις, την απλήρωτη δουλειά, τις ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας, την καταπάτηση δικαιωμάτων. Σε πολλές επιχειρήσεις που εξυπηρετούσαν τους Γερμανούς η παραγωγή μειώθηκε κατά 50-60%.  Υπήρχαν περιπτώσεις που γίνονταν και απεργίες παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μορφή πάλης ήταν παράνομη και τιμωρούνταν με βαριές ποινές. Οι αγρότες από την άλλη αρνούνταν να παραδώσουν τα κάρα τους, τα ζώα τους και τα τρόφιμά τους και δεν πλήρωναν φόρους.

Το κομμουνιστικό κόμμα δεν έβαζε στο πρόγραμμα του Πατριωτικού Μετώπου (ΠΜ)σοσιαλιστικούς στόχους όχι γιατί αρνούνταν τον αγώνα για σοσιαλισμό ή γιατί έβλεπε οποιαδήποτε αντίφαση ανάμεσα στον αγώνα για εθνική ελευθερία, ανεξαρτησία και λαϊκή δημοκρατία, από τη μια και στον αγώνα για την εξάλειψη της κεφαλαιοκρατικής εκμετάλλευσης και για την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, από την άλλη. Ως κόμμα λενινιστικό, κόμμα νέου τύπου το ΕΚΒ (συγχώνευση του ΚΚΒ και του Κόμματος της Εργασίας που ήταν η νόμιμη έκφραση του ΚΚΒ) εκτιμούσε πως μόνον ο σωστός συνδυασμός του αγώνα για λευτεριά και δημοκρατία με τον αγώνα για σοσιαλισμό, πως μόνο ο σωστός τους συνδυασμός με τον αγώνα των λαών με επικεφαλής τη Σοβιετική Ένωση ενάντια στο χιτλεροφασιμό θα οδηγήσει σε πλέρια επιτυχία. Με άλλα λόγια, στρέφοντας τις λαϊκές μάζες, με σημαία το πρόγραμμα του πατριωτικού Μετώπου, στη μάχη ενάντια στο φασισμό και στην ιμπεριαλιστική εξάρτηση, το κόμμα κατεύθυνε το επαναστατικό εργατικό κίνημα μέσα από τον αντιφασιστικό και τον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα προς τη μάχη για το σοσιαλισμό. Η δράση του ΠΜ είναι αυτή που τελικά οδηγεί το 1944 σε αντικαπιταλιστική επανάσταση και στη νίκη το βουλγάρικο λαό.

*  *  *  *

Όλη η εμπειρία που υπάρχει από τη συγκρότηση Μετώπων είναι μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη, ένας πολύτιμος θησαυρός για το λαϊκό κίνημα. Καμία εγκεφαλική σύλληψη δεν μπορεί να αντικαταστήσει αυτή την κληρονομιά. Όσοι σήμερα αυτόν τον πλούτο τον πετάνε στα σκουπίδια και κρίνουν αυτή την εμπειρία ως μια αέναη πορεία οπορτουνισμού, έχουν τεράστια ιστορική ευθύνη. Ωστόσο, όσες δυσκολίες κι αν υπάρχουν, όλο και πλατύτερες μάζες αντιλαμβάνονται την ανάγκη μιας μετωπικής απάντησης. Κι όταν θα ’ρθει η ώρα συγκρότησης του Μετώπου και όταν αυτό γιγαντωθεί, τότε θα αναφωνήσουμε ξανά το συγκλονιστικό σύνθημα του ΕΑΜ: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει, ή τις αλυσίδες ή τα όπλα».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ιστορικό τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, Δοκίμιο ιστορίας του ΚΚΕ, Α΄ τόμος, εκδ. ΣΕ, 1995.

2. Γληνός Δημήτρης, Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ, εκδ. Ο Ρήγας, 1944.

3. Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, Ιστορία της Γ΄ Διεθνούς, εκδ. ΣΕ, χ.χ.

4. ΕΑΜ, 70 χρόνια από την ίδρυσή του, Ε Ιστορικά, «Ελευθεροτυπία», 2011.

5. Χαραλαμπίδης Μενέλαος, Η εμπειρία της κατοχής και της αντίστασης στην Αθήνα, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2012.

6. Φόστερ Ουίλιαμ, Η ιστορία των τριών Διεθνών, τ. Β΄, Αθήνα, χ.χ.

7. 3η Διεθνής, Τα τέσσερα πρώτα συνέδρια, Θέσεις, Αποφάσεις, Μανιφέστα, εκδ. Εργατική Πάλη, 2007.

8. Σάρλης Δημήτρης, Ο αγώνας του ΚΚΕ ενάντια στο μοναρχοφασιμό, εκδ. ΣΕ, 1987.

9. Καλτσώνης Δημήτρης, Η κυβέρνηση της «Λαϊκής Ενότητας» στη Χιλή, 1970-1973 στο: www.ergatikos.gr

10. Βερναρδάκης-Μαυρής, Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα, εκδ. Εξάντας, επανέκδοση, 2012.

11. Σνίτιλ Ζντένεκ, Η Τσεχοσλοβακία στο δρόμο προς το σοσιαλισμό, Πρακτορείο τύπου Όρμπις, 1986.

12. Γκορνένσκι Νικίφορ, Ο αγώνας του βουλγαρικού λαού ενάντια στο φασισμό, εκδ. Σόφια-Πρες, 1977.

Η αναγκαιότητα του Λαϊκού Μετώπου

Την Παρασκευή 24 Μαίου πραγματοποιήθηκε η τρίτη κατά σειρά εκδήλωση του Συλλόγου Διάδοσης της Μαρξιστικής Σκέψης, «Γιάννης Κορδάτος» με θέμα «Η ανάγκη του Λαϊκού μετώπου και η διέξοδος από την κρίση». Η κατάμεστη αίθουσα του αμφιθεάτρου της Νομικής Σχολής καταδεικνύει το πόσο σημαντική είναι αυτή η συζήτηση σήμερα και πόσο αναγκαίο είναι να συνεχιστεί.

Ξεκινάμε τις δημοσιεύσεις των παρεμβάσεων με την εισήγηση του Δημήτρη Καλτσώνη η οποία άνοιξε και την συζήτηση.

Η αναγκαιότητα του Λαϊκού Μετώπου

Η οικονομική κρίση και τα δεινά του λαού μας υποχρεώνουν να αναζητήσουμε λύσεις. Σήμερα, περισσότερο από άλλοτε είναι φανερό ότι πρέπει να σπάσουν τα δεσμά της τρόικας, της ΕΕ, του ΔΝΤ και των εγχώριων εταίρων τους. Πρέπει η χώρα και ο λαός να απαλλαγούν από τη θηλιά της εκμετάλλευσης, της καταλήστευσης και της καταπίεσης. 

Απαιτείται επειγόντως αλλαγή πλεύσης.

1. 1. Αυτή πρέπει οπωσδήποτε να ξεκινά από την ακύρωση των δανειακών συμβάσεων και την άρνηση της πληρωμής του χρέους. Δεν είναι δυνατό να βγει η θηλιά από το λαιμό του λαού αν δεν διαγραφεί το χρέος. 
2.  Εννοείται ότι μια τέτοια επιλογή, η μόνη φιλολαϊκή επιλογή, θα μας φέρει σε αντίθεση με την ΕΕ. Αυτή είναι εξάλλου συνυπεύθυνη, μαζί με τις ΗΠΑ και την εγχώρια ολιγαρχία για τις σχέσεις εξάρτησης, για το μαράζωμα και την υποβάθμιση των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας μας, για την κλοπή εγκεφάλων – επιστημονικού δυναμικού. Δεν μπορεί να σημειωθεί πραγματική ανάπτυξη, αν δεν υπάρξει αντίθεση και απειθαρχία στα μέτρα και τις κατευθύνσεις της ΕΕ, έξοδος τελικά από την ΕΕ.
3.  Δεν μπορεί να υπάρξει αντιμετώπιση της κρίσης, δεν μπορεί να επιτευχθεί αναπτυξιακή πορεία, αν δεν πληρώσουν επιτέλους οι έχοντες, αν δεν εθνικοποιηθούν οι τράπεζες και οι στρατηγικής σημασίας μεγάλες επιχειρήσεις, αν δεν φορολογηθεί το μεγάλο κεφάλαιο, αν δεν φορολογηθεί, ακόμη και δημευθεί, η περιουσία των off shore που υπάρχουν στην Ελλάδα, αν δεν εγκαθιδρυθεί εργατικός και λαϊκός έλεγχος, αν δεν ενισχυθούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αν δεν ενθαρρυνθούν να παράγουν συλλογικά, να ενταχθούν σε πολύμορφους συνεταιρισμούς, με βάση ένα πανεθνικό σχέδιο. 
4.  Δεν μπορούν να υλοποιηθούν όλα τα παραπάνω αν δεν υπάρξει ριζοσπαστικός εκδημοκρατισμός των συνταγματικών θεσμών, του πολιτικού συστήματος, του εκλογικού συστήματος, της Δικαιοσύνης και κυρίως αν δεν υπάρξει ριζοσπαστικός εκδημοκρατισμός των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας, όλων των δημόσιων υπηρεσιών και κρατικών μηχανισμών, με την ενεργό συμμετοχή της εργατικής τάξης και του λαού. Απαιτείται εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τα φασιστικά στοιχεία και όλα τα όργανα του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων, ανασυγκρότησή του σε επαναστατική δημοκρατική βάση. Χωρίς αυτό, οποιαδήποτε προσπάθεια εφαρμογής του παραπάνω οικονομικού πλαισίου είναι καταδικασμένη. Μην ξεχνάμε την εμπειρία της κυβέρνησης Αλιέντε.

Οι κοινωνικές δυνάμεις

Ποιες κοινωνικές δυνάμεις έχουν ανάγκη από μια τέτοια διέξοδο; Πρώτα απ’ όλα, έχει ανάγκη η εργατική τάξη, ο βασικός παραγωγός του κοινωνικού πλούτου, οι εργατοϋπάλληλοι και πλάι τους η στρατιά των ανέργων. Έχουν ανάγκη τα μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού, οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες και αγρότες, η εργαζόμενη και άνεργη διανόηση, οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες, η νεολαία, οι γυναίκες, τα κοινωνικά κινήματα για την εθνική ανεξαρτησία, την ειρήνη, για τις δημοκρατικές ελευθερίες, για το περιβάλλον, τα κινήματα αλληλεγγύης.

Κλειδί για την επίτευξη αυτής της λύσης είναι η ενότητα. Αυτά μπορούν να υλοποιηθούν μόνο αν γίνει δυνατή η ενότητα των λαϊκών δυνάμεων, πρώτα απ’ όλα η ενότητα της εργατικής τάξης. Μπορεί να ανοίξει ο δρόμος μόνο αν δημιουργηθεί ένα γιγάντιο λαϊκό μέτωπο, αντίστοιχο εκείνου του ΕΑΜ, στις σύγχρονες βέβαια συνθήκες, με σύγχρονα αιτήματα.

Ένα τέτοιο Λαϊκό μέτωπο θα έχει αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό, περιεχόμενο. Θα είναι μέτωπο δημοκρατικό και πατριωτικό. Αντιιμπεριαλιστικό και πατριωτικό, επειδή θα αντιμάχεται τα δεσμά της εξάρτησης από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, θα αγωνίζεται για την εθνική ανεξαρτησία. Αντιμονοπωλιακό, γιατί θα παλεύει ενάντια στο σκληρό πυρήνα της αστικής τάξης, τα ντόπια και ξένα μονοπώλια. Δημοκρατικό, γιατί θα αντιμάχεται τον κρατικό και εργοδοτικό αυταρχισμό, τους κάθε λογής παρακρατικούς μηχανισμούς, θα υπερασπίζεται τις λαϊκές ελευθερίες και θα διεκδικεί την ποσοτική και ποιοτική διεύρυνσή τους έτσι ώστε η λαϊκή κυριαρχία να πάψει είναι προσχηματική.

Το Αντιιμπεριαλιστικό, Αντιμονοπωλιακό, Δημοκρατικό Μέτωπο δεν μπορεί παρά να είναι μια κοινωνική και πολιτική συμμαχία, δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στο μαζικό κίνημα, να έχει πρόγραμμα διεκδικήσεων και πάλης, να επιδιώκει το σχηματισμό κυβέρνησης του Μετώπου.

Ό δρόμος αυτός μπορεί και πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να ανοίξει και να οδηγήσει σε μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή, σε μια άλλη κοινωνική οργάνωση, σε μια σοσιαλιστική κοινωνία.

Η προσπάθεια για την υλοποίηση των στόχων του Λαϊκού μετώπου απαιτεί σκληρούς, επίμονους λαϊκούς αγώνες. Δεν θα είναι κοινοβουλευτικός περίπατος. Θα έχει να αντιμετωπίσει τη λυσσαλέα, πολύμορφη αντίδραση της πλουτοκρατίας και των ξένων επικυρίαρχων και προστατών της. Όπως μας διδάσκει η εμπειρία του ΕΑΜ, και όχι μόνο, τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο.

Προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε μια τέτοια προσπάθεια δεν είναι η ιδεολογικο-πολιτική συμφωνία εφ όλης της ύλης αλλά η συμφωνία σε ένα ελάχιστο πλαίσιο, περίπου σαν αυτό που προαναφέρθηκε.

Ποιες πολιτικές δυνάμεις;

Υπάρχουν σήμερα πολιτικές δυνάμεις που μπορούν να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο μέτωπο; Εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα.

Ο λαός, ήδη από τις εκλογές του Μαϊου, έδειξε ότι αποστρέφεται τον κυρίαρχο μέχρι τότε δικομματισμό. Έδειχνε να αναζητά εναλλακτική λύση. Οι απαντήσεις έπρεπε να έρθουν από το χώρο της Αριστεράς αλλά δυστυχώς δεν ήρθαν, τουλάχιστον δεν ήρθαν με πληρότητα. Οι ηγεσίες των βασικών πολιτικών δυνάμεων που αυτοπροσδιορίζονται στο χώρο αυτό είναι εγκλωβισμένες σε αδιέξοδες για το λαό κατευθύνσεις.

Άλλες, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι υποταγμένες στη λογική του ευρώ και της ΕΕ. Είναι υποταγμένες στη λογική των ανοιγμάτων στην κεντροαριστερά και στο κέντρο. Ολισθαίνουν διαρκώς σε διατυπώσεις που αποδυναμώνουν τα λαϊκά αιτήματα: έτσι, από τη διαγραφή του χρέους μετατοπίστηκαν στην επαναδιαπραγμάτευση, από την εθνικοποίηση των τραπεζών στη γενικόλογη φόρμουλα του δημόσιου ελέγχου, από την κατάργηση των δανειακών συμβάσεων και των μνημονίων στην επαναδιαπραγμάτευση και, πρόσφατα, στο εθνικό σύμφωνο ανάπτυξης με τον ΣΕΒ. Αδυνατούν κατά συνέπεια να διατυπώσουν μια στοιχειωδώς ριζοσπαστική, φιλολαϊκή πρόταση διεξόδου.

Άλλες δυνάμεις, όπως η ηγεσία του ΚΚΕ, είναι εγκλωβισμένες σε μια πολιτική απομονωτισμού, σε μια στείρα επαναστατική φρασεολογία χωρίς διατύπωση άμεσων, μεταβατικών προτάσεων διεξόδου, χωρίς διάθεση συνεργασίας σε κανένα επίπεδο. Στο εσωτερικό των δυνάμεων αυτών υπάρχει όμως ένα αξιόλογο, ριζοσπαστικό δυναμικό.

Υπάρχουν επίσης διάχυτες, μικρότερες δυνάμεις που αναζητούν εναγωνίως τη διέξοδο. Κάποιες από αυτές εμμένουν σε στείρες, δογματικές προσεγγίσεις που τις απομονώνουν από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Κάποιες άλλες προβληματίζονται ή και πραγματοποιούν γόνιμη στροφή.

Υπάρχει ακόμη η μεγάλη λαϊκή δεξαμενή, η μεγάλη κοινωνικο-πολιτική δύναμη των ανένταχτων αριστερών, προοδευτικών, δημοκρατικά και πατριωτικά σκεπτόμενων ανθρώπων. Υπάρχουν εκείνοι και εκείνες που έχουν μπολιαστεί από το πνεύμα δεκαετιών λαϊκών αγώνων, από το ΕΑΜ και το ΔΣΕ μέχρι την ΕΔΑ, τους Λαμπράκηδες, το Πολυτεχνείο και τους μεταδικτατορικούς αγώνες. Υπάρχει η νέα γενιά που αναζητά μέσα από τους δικούς της δρόμους τα σύγχρονα απελευθερωτικά οράματα.

Πως προχωράμε;

Το κομβικό ζήτημα είναι να βρούμε το δρόμο εκείνο που μπορεί να μας οδηγήσει στην οικοδόμηση του μετώπου. Δεν είναι εύκολο. Είναι όμως αναγκαίο. Κάθε μέρα και πιο πολύ. Γι’ αυτό ας μην περιμένουμε παθητικά τις εξελίξεις. Ας βάλει καθένας το μικρό του λιθαράκι.

Έχω την αίσθηση πως επείγει σήμερα η προώθηση και η ανάπτυξη ενωτικών αγώνων, επιμέρους μετώπων, συσπειρώσεων και συνεργασιών που θα αντιστρατεύονται τις επιλογές της κυρίαρχης πολιτικής. Οι συνεργασίες και συσπειρώσεις γύρω από συγκεκριμένα αντιμονοπωλιακά αντιιμπεριαλιστικά αιτήματα και στόχους δεν αποτελούν κιόλας το λαϊκό μέτωπο. Μπορούν, όμως, να αποτελέσουν πεδία συσπείρωσης και δοκιμασίας, να γίνουν τα ρυάκια και οι χείμαρροι που θα οδηγήσουν σε αυτό.

Στην εργατική τάξη, βάση της ενιαίας δράσης των συνδικάτων πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να είναι ο αγώνας εναντίον των μνημονίων και συνολικά των μέτρων που έχουν ληφθεί για την υποτιθέμενη σωτηρία της χώρας από τη χρεοκοπία, η μαζική αμφισβήτηση και η ανατροπή τους, η διεκδίκηση βελτιώσεων στη ζωή των εργατοϋπαλλήλων και του λαού, με δυο λόγια, διεκδικήσεις σε όλο το εύρος των αναγκών που συνθλίβουν την εργατική τάξη και τα μικρομεσαία στρώματα. Βάση της πρέπει ακόμη να είναι η πλατιά προσέλκυση των εργαζόμενων στη δράση, η οργάνωσή τους στα συνδικάτα και σε μετωπικά σχήματα μέσω της αξιοποίησης όσο το δυνατόν περισσότερο αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών.

Στην ενιαία δράση δε χωρούν a priori αποκλεισμοί. Μπορούν να συμμετέχουν όλα τα πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια συνδικάτα, αρκεί φυσικά να αποδέχονται το πλαίσιο των αιτημάτων, την τακτική και τους στόχους του αγώνα. Δεν μπορεί να συμμετέχει η πλειοψηφία των ηγεσιών των τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, που έχει αποδείξει ότι δεν είναι διατεθειμένη να λάβει μέρος σε πραγματικό ταξικό αγώνα και ταξικό κίνημα.

Σε κάθε περίπτωση η αγωνιστική ενότητα και συσπείρωση όχι μόνο δεν αναιρούν αλλά υπογραμμίζουν τη δυνατότητα και την ανάγκη ιδεολογικο-πολιτικής διαπάλης ανάμεσα στις διάφορες δυνάμεις που διατηρούν την αυτοτέλειά τους. Καθιστούν γόνιμη αυτή τη διαπάλη καθώς, από τη μια πλευρά, διεξάγεται ενώπιον μαζικού κινήματος, και, από την άλλη, διεξάγεται στη βάση της εμπειρίας του αγωνιζόμενου λαού, όχι με ατέλειωτες θεωρητικολογίες και βερμπαλισμούς.

Ανακατατάξεις

Έχει λοιπόν σημασία να τονωθεί μέσα από τους καθημερινούς, ενωτικούς αγώνες το αίσθημα της συλλογικότητας, της αντιμετώπισης των προβλημάτων όχι σε ατομική βάση, όχι με το συνηθισμένο μέχρι σήμερα τρόπο. Η αίσθηση ότι δημιουργείται κάτι ευρύτερο που αγκαλιάζει όλους τους εργαζόμενους, τους άνεργους, μπορεί να πολλαπλασιάσει τη λαϊκή δυναμική. Μπορεί να δώσει μια τεράστια ώθηση, μια ελπίδα ότι τα πράγματα είναι εφικτό να αντιμετωπιστούν, να αλλάξουν. Μπορεί να αφυπνίσει τη λαϊκή εφευρετικότητα. Να ξυπνήσει την πίστη του λαού στη δύναμή του.

Επιδράσεις θα υπάρξουν και στους πολιτικούς φορείς που με τον ένα ή άλλο τρόπο σχετίζονται με την εργατική τάξη και τα ριζοσπαστικοποιημένα μικροαστικά στρώματα. Οι λαϊκές, αγωνιστικές, ενωτικές δράσεις θα τους ωθήσουν σε πολύμορφες και πολύπλευρες διεργασίες, σε επανατοποθετήσεις και ανακατατάξεις. Σε κάποιους μπορεί να προσδώσει σταθερότητα και πνοή, σε άλλους να εντείνει τις ταλαντεύσεις προς τη μια ή άλλη κατεύθυνση, κάποιους τρίτους να τους οδηγήσει στο περιθώριο ή στον κατακερματισμό. Εξαρτάται από τη θέση που θα λάβει καθένας.

Σε κάθε περίπτωση, η αναζήτηση σε αυτή τη δίσεχτη εποχή θα συνεχιστεί. Έχουμε χρέος, στον εαυτό μας και στις επόμενες γενιές, να συνεχίσουμε: χωρίς φανατισμούς και ιδεοληψίες, με νηφάλιο πνεύμα, με αίσθημα και καθημερινή στάση αγωνιστικής αξιοπρέπειας.

Δημήτρης Καλτσώνης Επίκουρος καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΕΚΔΗΛΩΣΗ 24 ΜΑΗ - "Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ”

“Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ”

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - 17/5/2013

Βρισκόμαστε μέσα στην δίνη της πιο βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης των τελευταίων δεκαετιών. Πρόκειται για μια δομική κρίση του καπιταλισμού που οδηγεί όλο και μεγαλύτερα κομμάτια των λαϊκών στρωμάτων στην οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση.

 Τα ποσοστά ανεργίας έχουν πάρει ασύλληπτες διαστάσεις, κυριαρχεί και εντείνεται η εργοδοτική τρομοκρατία στους χώρους δουλειάς, η κρατική καταστολή και η περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων διογκώνεται, η άνοδος του φασισμού στην Ελλάδα είναι σταθερά ανοδική ενώ οι τα φαινόμενα εκφασισμού της κοινωνικής και πολιτικής ζωής πολλαπλασιάζονται διαρκώς. 

Τίθεται λοιπόν σήμερα το ζήτημα της ολομέτωπης ανασυγκρότησης και αντεπίθεσης του λαϊκού-εργατικού κινήματος, αντεπίθεση η οποία περνάει μέσα από την αποδέσμευση της χώρας μας από την τρόικα,  το ΔΝΤ, τα μνημόνια αλλά και την απειθαρχία απέναντι στα μέτρα και τις κατευθύνσεις της ΕΕ με στόχο τελικά την έξοδο της χώρας από αυτήν. Σήμερα είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ η συγκρότηση ενός λαϊκού μετώπου με αντιμονοπωλιακό και αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα πάνω σε αυτές τις κατευθύνσεις ώστε να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησης από τις ΗΠΑ και την ΕΕ και να αντιπαρατεθεί με τις ταξικές πολιτικές της ντόπιας ολιγαρχίας και του πολιτικού της προσωπικού.

Η οικοδόμηση αυτού του μετώπου, θα γίνει πραγματικότητα μέσα από την συλλογική δράση με την ανάπτυξη αγώνων στους χώρους δουλειάς, στην γειτονιά, σε σχολεία και σε πανεπιστήμια. Με ενωτικές αγωνιστικές πρωτοβουλίες που θα συσπειρώνουν τα πληττόμενα λαϊκά στρώματα. 

Μέσα από μια τέτοια δράση και πρόταση θα ωριμάζει όλο και περισσότερο η συνειδητοποίηση της ανάγκης για την δημιουργία ενός αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού δημοκρατικού μετώπου, ενός σύγχρονου ΕΑΜ που θα είναι αντάξιο της των αγώνων του ελληνικού λαού και που θα διεκδικήσει την εξουσία προς όφελος εκείνων που παράγουν -χωρίς να καρπώνονται- τον πλούτο αυτού του τόπου.

Ο Σύλλογος διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης «Γιάννης Κορδάτος» επιθυμώντας να συμβάλλει στον  διάλογο για την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός λαικού μετώπου  σας καλεί στην εκδήλωση με θέμα:

 «Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΛΑΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ»

Παρασκευή 24 Μαίου  στις 18:30
Νομική Σχολή, Αμφιθέατρο 1^ος όροφος (είσοδος από οδό Μασσαλίας)

Εισηγήσεις :
Δ.Καλτσώνης, Το αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό, δημοκρατικό μέτωπο
Β.Λιόσης, Ιστορικές εμπειρίες λαικών μετώπων

Θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις από τους :
Α.Βερναρδάκη, Στ.Μαυρουδέα, Ε.Μπιτσάκη, Δ.Παπαδόπουλο, Δ.Πατέλη, Γ.Ρούση, Σ.Σακελλαρόπουλος, Δ.Σουλιώτη, Δ.Τσακνή

Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Άννα Μπαλή