Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου 2013

Η τοποθέτηση του Συλλόγου στην σύσκεψη του Σχεδίου Β


O Σύλλογος διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ συμμετείχε με αντιπροσωπεία του που την αποτελούσαν η Μαρία Σουάνη και ο Βαγγέλης Βρουλιδάκης στη σύσκεψη φορέων που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Σχεδίου Β.


Στη σύσκεψη ο Σύλλογος διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, υπογραμμίζοντας ότι από τη φύση του δεν μπορεί να συμμετέχει σε πολιτικές διεργασίες αλλά μόνο να συμβάλλει στους σχετικούς προβληματισμούς, ανέπτυξε τις θέσεις του:


·         για την επείγουσα αναγκαιότητα δημιουργίας ενός λαϊκού, αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού, δημοκρατικού μετώπου 


·         για την αναγκαιότητα ανασυγκρότησης του κομμουνιστικού κινήματος που αποτελεί προϋπόθεση σταθερότητας και προοπτικής του όποιου μετωπικού εγχειρήματος.


Η τοποθέτηση του Συλλόγου διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ στη σύσκεψη, που έγινε από τη Μ. Σουάνη, έχει ως εξής:


«Αγαπητοί φίλοι  και  συναγωνιστές,


Η λιτότητα συντρίβει την οικονομία της  χώρας , και η κατάσταση του λαού είναι οριακή. Αυτή η κατάσταση  είναι από μόνη της αρκετή για να αποδείξει την ανάγκη συγκρότησης ΜΕΤΩΠΟΥ.
Το λαϊκό κίνημα είναι γονατισμένο και οι αγώνες έντονοι αλλά αποσπασματικοί, με μεγάλες ευθύνες γι’ αυτό τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΚΚΕ. Σήμερα δεν δείχνει ακόμη ότι ο λαός έχει αποφασίσει δρόμο αντεπίθεσης και πάλης, και σε αυτό οφείλεται ίσως η δυσκολία της σημερινής συζήτησης. Γιατί διαφορετικά θα σκεφτόμασταν  εάν μας πίεζαν μυριάδες άνθρωποι και αποφασισμένοι στους δρόμους.


Ο Σύλλογος Διάδοσης της Μαρξιστικής Σκέψης  «ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΡΔΑΤΟΣ» έχει καταθέσει την άποψή του για το ΜΕΤΩΠΟ εγγράφως, καθώς και την παρουσίασε σε εκδήλωση- συζήτηση. Για την οικονομία της συζήτησης δεν θα την αναπτύξω σήμερα, θα αναφερθώ μόνο στα σημεία διαφωνίας μας με το σχέδιο συζήτησης που προτάθηκε από το PLAN B’.


·         Είμαστε υπέρ της άρνησης πληρωμής του χρέους και της μονομερούς διαγραφής του και θεωρούμε αναποτελεσματική και αδιέξοδη τη θέση της  στάσης  πληρωμών.


·         Είμαστε με σαφήνεια υπέρ της κατάργησης των μνημονίων και όλων των δανειακών συμβάσεων και των νομοθετικών ρυθμίσεων που προκύπτουν απ’ αυτά.


·         Είμαστε υπέρ της αποδέσμευσης από την Ε.Ε. Άλλωστε καμία πολιτική βιομηχανικής, αγροτικής ανάπτυξης της χώρας ή υπεράσπισης του κόσμου της εργασίας δεν μπορεί να εφαρμοστεί παράλληλα με τις συνθήκες της Λισσαβόνας, του Άμστερνταμ, ή την  ΚΑΠ.


·         Εκτιμάμε επίσης ότι ο προσδιορισμός «αντικαπιταλιστικό», που θέτουν οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ,  στενεύει πολύ τα όρια του μετώπου.

Η δική μας θέση  για το Αντιμονοπωλιακό Αντιιμπεριαλιστικό Δημοκρατικό Μέτωπο αφορά σε έναν άλλο δρόμο ανάπτυξης της χώρας με επίκεντρο τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και τις ανάγκες του εργαζόμενου ανθρώπου, και σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των μονοπωλίων και των πολυεθνικών και τις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστικών οργανισμών που προσδένουν τη χώρα στο άρμα της εξάρτησης.

Από τη δική μας πλευρά ακριβώς επειδή δεν είμαστε πολιτικό κόμμα, αλλά σύλλογος –μαρξιστικός όμιλος- και διαθέτουμε μια ιστοσελίδα αλλά όχι διάρθρωση βάσης, έχουμε αποφασίσει στο Δ.Σ. ότι δεν θα συμμετέχουμε σε αυτήν τη φάση σε κανέναν πολιτικό σχηματισμό συνεργασίας. Παρακολουθούμε και θα συμβάλουμε με την άποψή μας στις συζητήσεις, όμως δεν είναι δυνατόν να συμμετέχουμε οργανικά σε σχήματα.


Θα είναι όμως σημαντικό βήμα η κοινή δράση πάνω στα καυτά προβλήματα του λαού στις γειτονιές, στα σχολειά, στους χώρους δουλειάς. Με συσπειρώσεις για την ανεργία, για να μην περάσει καμία κατάσχεση σπιτιού, για να μην πεινάσει ο λαός.


Θεωρούμε επίσης ανάγκη για την ανάπτυξη ενός μετώπου που θα είχε τη μαζικότητα και την αποτελεσματικότητα του ΕΑΜ, τη συμμετοχή του ΚΚΕ. Κι αυτή η έλλειψη που την αισθανόμαστε όλοι μας, θέτει το στόχο δημιουργίας προϋποθέσεων για τη συγκρότηση ή  την ανασυγκρότηση του Κομμουνιστικού Κόμματος.



Το Δ.Σ. του Συλλόγου διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ
Αθήνα, Δεκέμβρης 2013


Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 2013

Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο



Στις 8 Νοεμβρίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο πραγματοποιήθηκε συζήτηση του Συλλόγου διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης "Γιάννης Κορδάτος" με θέμα "Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο" και εισηγήτρια την δημοσιογράφο Χριστίνα Μαυροπούλου. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της εισήγησης.

 

Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο

Τα τελευταία χρόνια και ειδικά με το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης το 2007, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, έχει ξεκινήσει η σταδιακή αποδόμηση του μύθου «του νέου αμερικανικού αιώνα» ή του «αμερικανικού πλανήτη»,  μύθος που καλλιεργήθηκε από το 1991 και ειδικά από την κυβέρνηση Τζορτζ Ου. Μπους που προώθησε και τη θεωρία του «νέου αμερικανικού αιώνα».  

Η σταδιακή αυτή αποδόμηση έχει δημιουργήσει ένα κενό που προσπαθεί να καλυφθεί από διάφορες απόψεις και θεωρίες. Επικρατέστερη όλων η θεωρία περί εμφάνισης ενός «πολυπολικού  κόσμου», που ειδικότερα αρεσκόταν να αναφέρει ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίας Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα.  Κυρίως επιδιώκοντας να πείσει για την άνοδο της Βραζιλίας, όχι μόνο ως περιφερειακή δύναμη αλλά και για την ανάδυσή της ως μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.  Η θεωρία θέλει ότι ο «πολυπολικός κόσμος» υποτίθεται «θα διαδεχθεί τον υφιστάμενο μονοπολιτικό κόσμο, που επικράτησε τουλάχιστον σε εικονικό επίπεδο μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ». Μέχρι στιγμής όμως αυτό που βιώνουμε είναι μία ασαφής, θολή, και ασχηματοποίητη κατάσταση, που ελλοχεύει πλείστους κινδύνους.

Είναι γεγονός η σχετική αποδόμηση του μύθου περί της  αμερικανικής παντοδυναμίας ωστόσο δεν είναι απόλυτη και επίσης δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη οι συντελεστές ενός παγκόσμιου πολυπολικού συστήματος. Δεν αρκεί να υπάρξουν μερικές ή αρκετές χώρες που μπορούν να διαδραματίσουν ένα ισχυρό και κυρίως αυτόνομο ρόλο, πρέπει α ακολουθηθούν από πολιτικές τέτοιες που να προσδίδουν μία νέα δυναμική στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα. Ωστόσο είναι σχεδόν αδύνατο καθώς  οι περισσότερες από αυτές ναι μεν συνεργάζονται αγαστά σε κάποια ζητήματα,, περιφερειακά ή παγκόσμια, ωστόσο την ίδια στιγμή είναι αντίπαλες καθώς διαγκωνίζονται αφού διεκδικούν τον ίδιο χώρο.
Η Ρωσία αν και σχετικά αποδυναμωμένη αποτελεί το μεγαλύτερο μέλημα των ΗΠΑ αλλά και της ΕΕ που η επέκτασή της προς Ανατολάς την φέρνει σε τροχιά σύγκρουσης. Η Ρωσία ειδικά μετά τις εξελίξεις στη Συρία και το Ιράν που την επανεμφάνισαν ως μεγάλο διεθνή παίκτη, να σημειώσουμε και με τη συγκατάθεση των ΗΠΑ. αποτελεί το μεγάλο γεωστρατηγικό αντίπαλο της Δύσης κυρίως όμως της ΕΕ.




Η Κίνα ανέρχεται συνεχώς αλλά  εξακολουθεί να υπολείπεται ως στρατιωτική δύναμη ενώ γεωγραφικά παραμένει εγκλωβισμένη στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας δίχως να μπορεί να καθυποτάξει την Ταϊβάν.  Ωστόσο είναι η δεύτερη οικονομία του πλανήτη…

Update: Σημαντική εξέλιξη των τελευταίων ημερών η ζώνη αντιαεροπορικής άμυνας που η Κίνα εγκαθίδρυσε μονομερώς στις 23 Νοεμβρίου, Η ζώνη αυτή καλύπτει ένα μεγάλο τμήμα της Ανατολικής Σινικής Θάλασσας, μία περιοχή που περιλαμβάνει τα νησιά Σενκάκου. Ένα αρχιπέλαγος διοικείται από Ιαπωνία αλλά το διεκδικεί η Κίνα, η οποία τα ονομάζει Ντιαογιού.

Το σύστημα της  Ανατολικής Μεσογείου

Με βάση αυτά τα δεδομένα οι εξελίξει ς το υπό-σύστημά της Ανατολικής Μεσογεείου επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από πέντε κύριους παράγοντες: 

1.Τη ζήτηση για φυσικό αέριο στην Ευρώπη και ειδικά στην ΕΕ και τις ενεργειακούς οδούς. η πλειονότητα των οποίων σε παγκόσμιο επίπεδο εστιάζονται ή διαπερνούν την περιοχή.  Παγκόσμιο «σημείο» τα Στενά του Ορμούζ.





Δεν είναι τυχαίο που η Μεσόγειος αντιμετωπίζεται ως ενιαίος γεωπολιτικός χώρος, στον οποίο συμπεριλαμβάνεται, επί της ουσίας, και η Βόρεια Αφρική (Μαγκρέμπ), η Μέση Ανατολή, το Κέρας της Αφρικής και φυσικά ο Περσικός Κόλπος.  Η προσέγγιση αυτή υποδεικνύει και το βασικό λόγο γιατί η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει ειδική βαρύτητα για τις μεγάλες ιμπεριαλιστικής δυνάμεις.  Μία βαρύτητα που επιβάλλει την συνεχώς εντεινόμενη στρατιωτικοποίηση της περιοχής, τη μεγαλύτερη που παρατηρείται σε παγκόσμια κλίμακα. Σε μία περιοχή που μάλιστα έχει δύο ακανθώδη και άλυτα για δεκαετίες προβλήματα που εν δυνάμει και ανά πάσα στιγμή μπορούν να προκαλέσουν μία νέα ανάφλεξη: το Κυπριακό και το Παλαιστινιακό. 

Ειδικής μνείας σε αυτό το σημείο χρήζουν οι εξελίξεις στο Τρίγωνο Ισραήλ-Κύπρος Ελλάδα με τις εξελίξεις να αφορούν και τη χώρα μας άμεσα.

Ο λόγος αφορά την έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στη Λεκάνη της Λεβαντίνης. 




Σε κάθε περίπτωση η προοπτική αξιοποίησης των ισραηλινών -και προσεχώς και των κυπριακών- αποθεμάτων φυσικού αερίου και πιθανώς η μελλοντική έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων  στον ελλαδικό χώρο  και η μεταφορά τους στις ευρωπαϊκές αγορές, έστω και σε εύθετο χρόνο, απειλούν την πρωτοκαθεδρία της Gazprom στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης. Και εάν πρόκειται για ζήτημα που άπτεται ενός μακρινού μέλλοντος, ωστόσο όσον αφορά στο Ισραήλ ήδη οι διεθνείς αναλυτές κάνουν λόγο ήδη για την «μεγάλη ενεργειακή δύναμη». 

Απολύτως λογικό και αναμενόμενο, η ΕΕ να προσβλέπει με ιδιαίτερη αδημονία τα αποτελέσματα της δραστηριότητας για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην λεκάνη της Λεβαντίνης καθώς θα μπορέσει, κυρίως η Γερμανία, να ανεξαρτητοποιηθεί από το ρωσικό μονοπώλιο στην αγορά ενέργειας. 

Εκ παραλλήλου ενδιαφέρον παρουσιάζουν  και οι δραστηριότητες για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Ήδη από τον Ιούλιο έχουν δωθεί παραχωρήσεις με τη λογική του «Open Door»  στον Πατραϊκό στην ΕΛΠΕ-EDISON-PETROCELTIC και τη χερσαία περιοχή Ιωαννίνων στην ENERGEAN-PETRA. Στο Κατάκωλο, συναγωνίζονται η ENERGEAN με τη Schlumberger αφενός και η GREKOIL Ventures αφετέρου.  Πρόκειται για  πραγματικό ξεπούλημα του ελληνικού πλούτου,  με εξαιρετικά δυσμενείς όρους, δεδομένης της κρίσης, των δανειακών συμβάσεων και των εκχωρήσεων.

2. Η στάση της ΕΕ

Από την εποχή της υπογραφής της Συμφωνίας του Μάαστριχτ , το 1992, ο στόχος δεν ήταν άλλος από την δημιουργία των προϋποθέσεων για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο για την προώθηση των συμφερόντων του,  τη βέλτιστη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών δυνατοτήτων μέσα σε ένα περιβάλλον οξυνόμενου παγκόσμιου ανταγωνισμού και φυσικά και την επέκτασή τους σε νέες «ανεξερεύνητες» περιοχές όπως τα Βαλκάνια, την Ανατολή Ευρώπη και εκ νέου στις παλιές τους αποικίες στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Ίσως η μεγαλύτερη επιτυχία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού την τελευταία 20ετία μπορεί να θεωρηθεί η παρεμπόδιση της ΕΕ να βαδίσει πιο γρήγορα προς τη συγκρότηση ενός ενιαίου ανταγωνιστικού ιμπεριαλιστικού πόλου.  Η δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, που δονεί συθέμελα και την ΕΕ, έχει ως μεγαλύτερα θύματα, όχι τυχαία, τις χώρες της Μεσογείου. Ένας χώρος, θεωρητικά κρίσιμος για το μέλλον της ίδιας της ΕΕ, όχι μόνο υπό το σκεπτικό της επέκτασής της σφαίρας επιρροής της αλλά και κρίσιμης περιοχής για την ίδια την επιβίωσή της.

Δεν τυχαίο που οι ευρωπαϊκές χώρες πρωτοστάτησαν στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, ούτε τυχαίες ήταν οι προσπάθειες για τη δημιουργία Ευρωμεσογειακής ζώνης συνεργασίας. Οι γερμανικές και ισπανικές εταιρίες παραγωγής ηλιακής ή αιολικής ενέργειας δεσπόζουν στη Βόρεια Αφρική. Μπορεί η ΕΕ να εμφανίστηκε διχασμένη έναντι του πολέμου στο Ιράκ αλλά αυτό αφορούσε μόνο στο «επίσημο» επίπεδο του πεδίου μαχών. Εκτοτε βέβαια πολλά έχουν αλλάξει.  Η κρίση ουσιαστικά «εξαφάνισε» το γαλλογερμανικό άξονα. Βρετανία και Γαλλία έχουν από το 2010 μία χαρακτηριζόμενο ως πρωτοφανή αμυντική/πυρηνική συμμαχία, και από κοινού οι δύο χώρες πρωτοστάτησαν στην επέμβαση στη Λιβύη, αν και τεχνικά υστερούσαν, οπότε και δικαιωματικά ανέλαβαν οι ΗΠΑ… Οι δύο αυτές χώρες προσπάθησαν να επιβάλλουν εκ νέου αυτή την πολιτική και στη Συρία, όπου ο πλανήτης έφτασε στα πρόθυρα του πολέμου. Για να εμφανιστεί ως δια μαγείας ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα να αποδεχτεί το σχέδιο για να αποσοβηθεί (άραγε προσωρινά;) ο πόλεμος. 

Δεν είναι πάντως λίγοι αναλυτές που υποστηρίζουν ότι η ατζέντα της αμυντικής συμμαχίας μεταξύ Γαλλίας-Βρετανίας αποτελεί προπομπό της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ενοποίησης καθώς έχει αφομοιωθεί αυτούσια από την ΕΕ και αποτελεί ένα «σχέδιο επί χάρτου» για την ενοποίηση των πολιτικών δυνάμεων καταστολής και πολέμου του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Ένα ακόμη σχέδιο ενοποίησης είναι αυτό της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας με έμφαση στα καύσιμα, συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού αερίου. Σχέδια που συνεπάγονται ότι η ΕΕ θα προωθήσει μελλοντικά και στρατηγικές που υλοποιούν αυτές τις «δεσμεύσεις».

Από την άλλη η Γερμανία, που εμφανίζεται μονίμως ως ο επιτήδειος ουδέτερος  -  άρνηση οποιοιδήποτε είδους συμμετοχής στον πόλεμο στο Ιράκ αν και η γερμανική μυστική υπηρεσία BND με πράκτορές της στο έδαφος ενημέρωνε τους «κακούς αμερικανο0βρετανούς ιμπεριαλιστές«, άρνηση συμμετοχής και λεκτικής στήριξης μόνο και στην περίπτωση της Λιβύης και της Συρίας. Ωστόσο, στις αναλύσεις περνά σε δεύτερη μοίρα και ασφαλώς δεν ερμηνεύεται με βάση τις ευρύτερες εξελίξεις η παρουσία των γερμανικών στρατευμάτων και το γεγονός ότι οι γερμανικές πωλήσεις όπλων προς τις χώρες της περιοχής, οι οποίες μάλιστα κρατούν ιδιαίτερα εχθρική στάση προς το Ιρανικό καθεστώς, έχουν εκτοξευτεί τα τελευταία χρόνια.  Υποτίθεται με αυτό τον τρόπο η Γερμανία συμβάλλει στην απομόνωση του Ιρανικού καθεστώτος, εξοπλίζει –κερδίζοντας βέβαια χρυσοφόρα συμβόλαια- τους ανταγωνιστές του Ιράν στην περιοχή, ενισχύοντας ταυτόχρονα την εσωτερική σταθερότητα βάναυσων καθεστώτων. 

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση οι πωλήσεις όπλων στις χώρες του Κόλπου, μετά από συμφωνία με το Συμβούλιο του Κόλπου έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ καθώς η γερμανική κυβέρνηση έδωσε το πράσινο φως για τις εξαγωγές όπλων αξίας 817 εκατομμυρίων ευρώ σε έξι χώρες του Κόλπου. Κατάρ, Κουβέιτ, Ομάν Σαουδική Αραβία και Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα.  Επίσης,  επί τροχάδην στην ανάπτυξη των γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων παγκόσμια. η Bundeswehr, η Luftwaffe, η Bundesmarine και η γερμανική υπηρεσία πληροφοριών, η BND, έχουν μια συνδυασμένη ανάπτυξη από τη Μεσόγειο μέχρι την νότια ακτή του Λιβάνου, και νοτιότερα από το Κέρας της Αφρικής μέχρι τον Περσικό Κόλπο, τα ανατολικά του Αφγανιστάν και βορειοανατολικά στο Ουζμπεκιστάν. 

3. Τη στάση των ΗΠΑ

Η ισχύς του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σταδιακά υποδομείται και ο βασικός λόγος είναι ότι αντιμετωπίζει μία βαθύτατη κρίση όχι στόχων αλλά δυνατοτήτων. Η φθίνουσα πορεία της αμερικανικής οικονομίας,  οφείλεται στην αιμορραγία των πολέμων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν αλλά κυρίως στην στάση των κρατών της Λατινικής Αμερικής που απέτρεψαν την επέκταση και της εφαρμογή της Ελεύθερης Ζώνης Εμπορίου.  Οι Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και καιρό δεν δύναται να κατακτήσουν τους στόχους τους καθώς δεν μπορούν να τους επιβάλλουν με οικονομικούς  όρους αφού είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενες με άλλα ιμπεριαλιστικά και οικονομικά κέντρα και κυρίως με την Κίνα. 

Ο ρόλος του δολαρίου και ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος αμφισβητείται πλέον ανοικτά, κυρίως από τις χώρες της BRICSA –Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα Ινδία και Νότιος Αφρικής. Ωστόσο η στρατιωτική τους υπεροπλία είναι τέτοια που μπορούν με πολεμικούς όρους να επιβάλλουν την πολιτική τους. Όμως οι επιλογές, όσον αφορά την τακτική. εκ μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης υπό τον πρόεδρο Ομπάμα έχουν διαφοροποιηθεί σε σχέση με το πρόσφατο πολεμικό παρελθόν του προκατόχου του Μπους.  Έχει επιλεγεί ένα πιο ευλύγιστο σχήμα επεμβάσεων, ακόμη και εντός της αμερικανικής επικράτειας εάν καταστεί αναγκαίο, γεγονός που είναι πρωτοφανές, από ένα ευλύγιστο σχήμα «μυστικών αποστολών», δηλαδή μισθοφόρων και ειδικών δυνάμεων –με τη σύζευξη της CIA και  Πενταγώνου- επιθέσεων σε στόχους με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και επεμβάσεων αστραπής όπως αυτής για τη δολοφονία του Μπιλ Λάντεν και πρόσφατα στη Λιβύη και τη Σομαλία.

Αν και εδώ και δύο χρόνια οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αλλάξει το αμυντικό τους δόγμα, από την Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή στην Ασία ως το επίκεντρο των εθνικών τους συμφερόντων γεγονός παραμένει ότι δώδεκα χρόνια μετά τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και την έναρξη του «πολέμου κατά τρομοκρατίας», δέκα χρόνια μετά τον πόλεμο στο Ιράκ –αμφότερες με στόχο την εδραίωση και επέκταση της αμερικανικής περιφερειακής επιρροής μέσα από την εξόντωση των αντιπάλων– η πραγματική θέση της Ουάσιγκτον στη μία χώρα μετά την άλλη, συμπεριλαμβανομένων των βασικών της συμμάχων στην περιοχή, είναι ασθενέστερη από ποτέ.

Αναλυτές στις Ηνωμένες Πολιτείες επιμένουν ότι πρόκειται για μία «ρεαλιστική προσέγγιση» της κυβέρνησης Ομπάμα βάσει των νέων δεδομένων, που θέλουν εξαιρετικά κοστοβόρα την επιχείρηση στρατιωτικής διασφάλισης των πετρελαϊκών οδών στα στενά του Ορμούζ 0όπου οι ΗΠΑ εξασφαλίζουν την ασφαλή διέλευση των πετρελαιοφόρων για τις αγορές κυρίως της Κίνας και της Ινδίας, κάτι που ενδεχομένως ερμηνεύει και τη στάση των δύο χωρών όσον αφορά την διακριτική απόστασή τους από μία ενδεχομένη πολεμική αναμέτρηση στο πλατώ της Συρίας, παρά τη λεκτική τους καταδίκη.  Επίσης, επισημαίνουν ότι η τεχνολογία και η δυνατότητα ανακάλυψης και αξιοποίησης των σχιστολιθικών κοιτασμάτων θα καταστήσουν τις ΗΠΑ τη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα στον πλανήτη το 2016. Συνεπώς η εξάρτηση από το πετρέλαιο των χωρών του Κόλπου δεν ήταν αυτή που ήταν στο παρελθόν.

Το κυριότερο ωστόσο είναι ότι οι ΗΠΑ όντως μετατοπίζουν το ενδιαφέρον τους στην Ασία και επιθυμούν συγκέντρωση δυνάμεων και ισχύος έναντι της Κίνας, της μοναδικής μέχρι στιγμής που μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία τους.
Όποιοι και εάν είναι οι λόγοι,  και μέχρι νεωτέρας καθώς η αμερικανική πολιτική μπορεί να αλλάξει και πάλι, βρισκόμαστε μπροστά σε μία «σεισμική αλλαγή». Για πρώτη φορά από το 1945 η περιοχή δεν συνιστά προτεραιότητα των ΗΠΑ, είτε γιατί δεν μπορούν πλέον είτε γιατί δεν θέλουν, είτε και για τα δύο μαζί.  Αυτό προκαλεί τεκτονικές αλλαγές και πολλαπλές αντιδράσεις, καθώς γίνεται και εις βάρος χωρών με παραδοσιακές συμμαχίες και σχέσεις, όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.

4.Η στάση των υπολοίπων χωρών κυρίως της Ρωσίας και της Κίνας

Το κενό που αφήνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σπεύδουν να το καλύψουν οι Ρώσοι και με δεδομένη τη συγκατάθεση της αμερικανικής κυβέρνησης, όπως έγινε στην περίπτωση της Συρίας.

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν, επιδιώκει να εμφανιστεί ως «ισχυρός» διαμεσολαβητής κρίσεων» και πιέζει συνεχώς προς όλες τις κατευθύνσεις.

Ωστόσο, πέραν της Συρίας και του Ιράν, δύο χώρες που βρέθηκαν στο στόχαστρο, το Κρεμλίνο έχει και άλλα σχέδια κι έχει εκπονήσει τη δική του στρατηγική που άρχισε να υλοποιείται αμέσως μετά τις εξεγέρσεις των λαών της περιοχής, στις αρχές του 2011.  Ρωσικές αντιπροσωπείες γυρνούν τις χώρες και υπογράφουν σειρά συμφωνιών συνεργασίας  με τελευταία αυτή με την Αίγυπτο περί πώλησης αμυντικών πυραυλικών συστημάτων στην Αίγυπτο, ύψους 2 δισ. δολαρίων. Μία συμφωνία που θυμίζει την εποχή Νάσερ… Το αποτέλεσμα είναι ότι 22 χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η ρωσική επιρροή φαίνεται να ανακτά το «πολύτιμο χαμένο έδαφος». Πάντως, για Ρώσους αναλυτές  η έμφαση αυτή του Πούτιν στις μεγάλες επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, επιχειρεί να αποστρέψει την κοινή γνώμη από τα εσωτερικά προβλήματα και την κρίση που βιώνει η ρωσική κοινωνία. 

Εξάλλου, κανείς δεν περιμένει ότι οι Αμερικανοί θα «αποσυρθούν» από την περιοχή,  επομένως ο διαγκωνισμός για επιρροή θα ενταθεί και πάλι. Η πολιτική της Ουάσινγκτον είναι πολύ πιθανό να διαφοροποιηθεί εκ νέου, μετά το πέρας της θητείας του Μπαράκ Ομπάμα το 2016, και τόσο η «επιβίωση του Ισραήλ» όσο και η ασφάλεια των ενεργειακών πηγών, η απειλή των ισλαμιστών εξτρεμιστών και η διάδοση των όπλων μαζικής καταστροφής θα επανέλθουν μακροπρόθεσμα στην κορυφή της αμερικανικής ατζέντας.

Μεγάλο ερωτηματικό είναι και παραμένει η Κίνα. Οι Κινέζοι πολιτικοί και διαπραγματευτές έχουν κατανοήσει πολλαπλώς τη δυτική πολιτική, αλλά στη Δύση κανείς μέχρι στιγμής δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει τους Κινέζους και να αποτιμήσει την Κίνα, η οποία φαίνεται να συνδυάζει την εκρηκτική της οικονομικής άνοδο με την ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών  και τη δημιουργία ενός καινοτόμου μίγματος πολεμικών ικανοτήτων , που απειλεί άμεσα να αλλάξει τη γεωγραφία της ισχύος στον πλανήτη. 

Τι γνωρίζουμε; Η Κίνα όπως και η Ινδία, έχουν αποκτήσει δικούς τους δεσμούς με τους προμηθευτές τους σε πετρέλαιο –σε χρυσό μάλιστα εκ μέρους της Ινδίας όσο ίσχυε το εμπάργκο ενώ η Κίνα κινείται για τη θέσπιση του γουάν στις μεταξύ τους συναλλαγές- συμπεριλαμβανομένης και της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράκ και του Ιράν.
Η Κίνα έχει πολύ διακριτική έως και υπόγεια παρουσία στη Μέση Ανατολή, αλλά καθώς φαίνεται επιδιώκει να ισχυροποιήσει το ρόλο της στη διεθνή πολιτική σκηνή. Το Πεκίνο διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Παλαιστινίους εδώ και δεκαετίες, ενώ μόλις πρόσφατα καλλιέργησε δεσμούς με το Ισραήλ, παρά τις επιφυλάξεις της ισραηλινής ηγεσίας, λόγω των στενών δεσμών της  Κίνας με το Ιράν.  Εξάλλου, πρόσφατα έγινε και η επαναπροσέγγιση του Ισραήλ με τη Ρωσία.

5. Δομική αστάθεια όλων των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου

Το Δεκέμβρη του 2010, η πολιτική πράξη της αυτοκτονίας του 26χρονου Τυνήσιου Μοχάμεντ Μπουαζίζι πυροδότησε μια σειρά ταραχών που μετατράπηκαν γρήγορα σε εξέγερση και οδήγησαν στην ανατροπή του Μπεν Αλί. Οι εξελίξεις προκάλεσαν σοκ στην ιμπεριαλιστική Δύση καθώς θεωρούνταν μη αναμενόμενες. Μέχρι να κατανοηθεί το μέγεθος της δυναμικής της τυνησιακής εξέγερσης, εκείνη είχε ήδη μεταλαμπαδευτεί στην κρίσιμη γεωπολιτικά Αίγυπτο αλλά και σε άλλες χώρες της περιοχής, όπως τη Συρία, το Μπαχρέιν, την Υεμένη κ.ά αν και εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι κάθε χώρα αποτελεί «μοναδική περίπτωση». Ενώ όσον αφορά τη Λιβύη και τη Συρία, από τι εξελίξεις γνωρίζουμε ότι δεν μπορούν να συγκαταλεχθούν στο «κύμα της Αραβικής Άνοιξης που σάρωσε την περιοχή», όπως αρέσκεται να το ονομάζει ο δυτικός τύπος και έχει επικρατήσει άκριτα στην κυρίαρχη αφήγηση. Εξάλλου, από το Δεκέμβριο του 2010, αναδύθηκαν μία σειρά δυνάμεις, που ήταν στο περιθώριο ή εν υπνώσει και αλληλεπιδρούν  ή παρεμβαίνουν καταλυτικά στην κίνηση των εξαθλιωμένων μαζών. Το αποτέλεσμα είναι μία βαθιά αντιφατική και δυσανάγνωστη πολλές φορές διαδικασία που φυσικά δεν μπορεί να περιγραφεί με τον απλουστευτικό και τελικά παραπλανητικό  όρο Αραβική ‘Ανοιξη.

Οι κύριες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που κυριαρχούν στην περιοχή, πρωτίστως οι Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και η Βρετανία και η Γαλλία δίχως να έχουν ένα ενιαίο μέτωπο,  οι τοπικές περιφερειακές δυνάμεις κυρίως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και πολιτικά και κοινωνικά υποκείμενα-εκφραστές συμφερόντων των εγχώριων ολιγαρχιών, των μεσαίων στρωμάτων κτλ, μετά το πρώτο ξάφνιασμα αφυπνίστηκαν και τέθηκαν σε κίνηση. Ως αποτέλεσμα οι δυνάμεις αυτές επιβάλλουν ακόμη και με ποτάμια αίματος, είτε σε συνεργασία, είτε σε σύγκρουση με τα πληβειακά τμήματα των αραβικών μαζών, τις δικές τους εξελίξεις και φυσικά «λύσεις».
Παρόλα αυτά, το εδώ και δεκαετίες στάτους κβο στην περιοχή είναι αναμφίβολα νεκρό ως μορφή. Ωστόσο το νέο στάτους κβο που γεννιέται δεν έχει και μεγάλη συνάφεια, δυστυχώς, με αιτήματα των εξεγέρσεων ακόμη και σε επίπεδο αστικοδημοκρατικών αλλαγών καθώς δεν μπορεί καν να τεθεί ως επιχείρημα αυτό που ενδεχομένως πλευρές προβάλλουν ως «μια αδιαμεσολάβητη εξέγερση που συνεχίζεται στο διηνεκές αυτούσια όπως όταν ξεκίνησε».

Ακριβώς γι\αυτό το λόγο το κύριο χαρακτηριστικό είναι η δομική αβεβαιότητα κυβερνήσεων ακόμη και κρατικών οντοτήτων. 

Στην Αίγυπτο, όπου ύστερα από έναν τριετή κύκλο αγώνων, ο στρατός είναι ξανά ο εγγυητής της ομαλότητας, έχοντας ανατρέψει το νόμιμα εκλεγμένο πρόεδρο Μοχάμεντ Μούρσι με πραξικόπημα.  Η εκλογή Μούρσι είχε πιστοποιήσει την κυριαρχία μερίδας των αστικών δυνάμεων στην αιγυπτιακή μεταπολίτευση αλλά τελικά συνέβαλλε (ή χρησιμοποιήθηκε) περισσότερο στη δημιουργία των συνθηκών ώστε να αναλάβει εκ νέου ο στρατός. Το πραξικόπημα σήμανε και την ήττα του εργατικού κινήματος, που ήταν αυτό που δημιούργησε τις συνθήκες της εξέγερσης και την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ στις αρχές του 2011, με τις συνεχείς απεργίες και  κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν το 2006 και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, με πλήρη απαγόρευση της συνδικαλιστικής δράσης, διωγμούς, φυλακίσεις βασανιστήρια Δεν είχε τον αναγκαίο χρόνο νομιμότητας να δημιουργηθεί το πολιτικό-επαναστατικό υποκείμενο που θα ήταν το επόμενο βήμα και θα διασφάλιζε προοδευτικότερες εξελίξεις; Ενδεχομένως.
 

Στην Τυνησία δε, το «μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ», κατ’ ευφημισμόν βέβαια, έχει δολοφονήσει ηγέτες, στελέχη και οπαδούς της αριστερής αντιπολίτευσης (Συμβούλιο για την υπεράσπιση της επανάστασης).

Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου 

Η οικονομική δύναμη και η επιρροή των κρατών του Κόλπου έχει αυξηθεί στη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας. Επίκεντρο της εξουσίας ο άξονας Σαούντ Εμιράτα που έχει μετατραπεί σε παγκόσμια «ατμομηχανή» του καπιταλιστικού συστήματος. Σύμφωνα με στατιστικές στο Fortune, η αξία των πετρελαϊκών εξαγωγών από το Συμβούλιο του Κόλπου-GCC έφτασε τα 500 δις. δολάρια το 2008. Οι επενδύσεις στο εξωτερικό από τις ίδιες χώρες έφτασαν τα 530 δις το διάστημα 2002-06. 300 δις. στις ΗΠΑ, 50 δις. στη Μέση Ανατολή. Αυτές οι επενδύσεις τριπλασιάστηκαν την περίοδο 2002-2009 σε συνολικό ποσό που εκτιμάται πάνω από 1,4 δις. δολάρια  Τα Κράτη του Κόλπου έχουν γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος κάτοχος αμερικανικών ομολόγων μετά την Κίνα και την Ιαπωνία.

Το βάρος είναι μεγάλο και αντανακλάται στη θέση που έχουν αυτές οι χώρες στην αμερικανική πολιτική και στην συνεχώς αυξανόμενη επιρροή του στον αραβικό κόσμο και ειδικά στην Αίγυπτο (στήριξη πραξικοπήματος, βοήθεια 5 δις.) μετασχηματίζοντας  τη σχέση από απλή εξαγωγή εργατικής δύναμης σε σχέση συνεργασίας της εγχώριας ολιγαρχίας της Αιγύπτου και του στρατού με τα εμιράτα του Κόλπου. Από την αγροτική βιομηχανία ως τις επενδύσεις σε ακίνητα και τη χρηματοδότηση και ξεπερνά τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις σε αρκετούς τομείς, ιδιαίτερα στις τράπεζες στα ακίνητα και τις κατασκευές. 

Εντούτοις οι τελευταίες εξελίξεις και ειδικά με τη στάση των ΗΠΑ έχουν φέρει σε τροχιά σύγκρουσης τη Σαουδική Αραβία και τις Ηνωμένες Πολιτείες και μία υποβόσκουσα προσέγγιση με τον «εχθρό» Ισραήλ. Ωστόσο  κατά τις πληροφορίες, η Σαουδική Αραβία έχει επενδύσει πολλά χρήματα στα πυρηνικά όπλα που σχεδιάζει και παράγει το Πακιστάν, εκτιμώντας πως μπορεί να αποκτήσει ατομικές βόμβες όποτε το κριθεί αυτό απαραίτητο.  Την ίδια στιγμή. τo κέντρο του Ισλαμικού κόσμου, η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του πλανήτη, η πατρίδα του Λάντεν, ακροβατεί επικίνδυνα ανάμεσα στο «σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής» και την παράδοση με τους υπερσυντηρητικούς κληρικούς να ζητούν επιστροφή στις ρίζες του Ισλάμ.

Η περίπτωση του Μπαχρέιν, του μικρού βασιλείου όπου βρίσκεται η βάση του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ είναι χαρακτηριστική της πολιτικής που ακολουθείται στην ευρύτερη περιοχή. Το Μπαχρέιν, ένα αρχιπέλαγος 33 μικρών νησίδων δίπλα στη Σαουδική Αραβία και πολύ κοντά στο Ιράν,  είναι σταθμός προμήθειας πετρελαίου από τη γειτονική Σαουδική Αραβία και ανήκει σε μια κοινότητα κρατών, το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου, που σχετίζεται άμεσα με το αμερικανικό Πεντάγωνο. Θεωρείται σουνιτικό ανάχωμα στις βλέψεις της σιιτικής Τεχεράνης, και είναι η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση της καταστολής της λαϊκής εξέγερσης που έγινε δυνατή μόνο με την επέμβαση του στρατού της Σαουδικής Αραβίας και τη στήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ. 

Ο λαός του Μπαχρέιν αποτελείται στην ισχυρή του πλειοψηφία από σιίτες, αλλά διοικείται από μία σουνιτική βασιλική οικογένεια και στην εξέγερση  συμμετείχαν ευρέως η ως επί το πλείστον πληβειακή σιιτική πλειοψηφία (το 70% του πληθυσμού είναι σιίτες), σε ένα κίνημα  πολιτικό-δημοκρατικό, με διακεκριμένους σουνίτες ηγέτες ενώ στο Συνασπισμό για τη Δημοκρατία στο Μπαχρέιν, συμμετείχαν  κοσμικές φιλελεύθερες οργανώσεις , θρησκευτικές δυνάμεις και τα Δημοκρατικά Κινήματα που αποτελούνται από νέους, ελεύθερους επαγγελματίες, δημοσίους υπαλλήλους, μικροεπιχειρηματίες και εργαζόμενους. Αφού γέμισαν οι δρόμοι αίμα και οι φυλακές κρατούμενους όπου καταγγέλθηκαν ανείπωτα βασανιστήρια, ο βασιλιάς Χαμάντ μπιν Ισά Αλ Χαλίφα υποσχέθηκε διάλογο…

Το Μπαχρέιν, άλλωστε, δεν είναι η μόνη χώρα του Περσικού με ισχυρή σιιτική παρουσία και αμερικανικές βάσεις. Στο Ομάν υπάρχει αμερικανική βάση, ενώ στο Κατάρ βρίσκεται η έδρα της κεντρικής διοίκησης των ΗΠΑ για ολόκληρη την περιοχή Μ. Ανατολής και δυτικής Ασίας (Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ιράκ κ.λπ.).

Τουρκία

Η τουρκική εξωτερική πολιτική έχει «εκτροχιαστεί», εξαιτίας του διαλόγου των ΗΠΑ και του Ιράν, της μη επέμβασης στη Συρία και του εμφυλίου που εξακολουθεί να μαίνεται. Η περίοδος των «μεγάλων επιτευγμάτων» στην διεθνή σκακιέρα έχει φτάσει στη λήξη του. Η πολιτική της Τουρκίας για τη Μέση Ανατολή υπό το κυβερνών κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης έχει επικεντρωθεί γενικά σε δυο φιλόδοξους στόχους: να εμβαθύνει την επιρροή στον Αραβικό κόσμο, μέσω της ενίσχυσης των δυνάμεων των μετριοπαθών Σουνιτών Ισλαμιστών και μέσω μιας φανερά ανταγωνιστικής σχέσης με το Ισραήλ, και να χρησιμοποιήσει τον πολιτικό και οικονομικό κατευνασμό για να περιοριστεί η αυτονομιστική διάθεση των Κούρδων. Η Τουρκία, πολύ απλά, δεν διαθέτει την εσωτερική πολιτική συνοχή και την περιφερειακή επιρροή για να εμμείνει σε θέσεις εξωτερικής πολιτικής που έρχονται σε αντίθεση με τα αμερικανικά και ιρανικά συμφέροντα και είναι πλέον αντιμέτωπη με ήττες στην Αίγυπτο, το Ιράκ, τη Συρία και τη Λωρίδα της Γάζας καθώς και με το «τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ» και ενδεχομένως την αλλαγή ισορροπιών με την εκμετάλλευση, εν ευθέτω χρόνο του ενεργειακού πλούτου. 

Οι συγκρούσεις στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και άλλων τουρκικών πόλεων, το μόνο που αποκάλυψε είναι το φανερό χάσμα εντός της τουρκικής κοινωνίας,  της σύγκρουσης του κοσμικού με το θρησκευτικό αλλά και τα όρια του «μετριοπαθούς πολιτικού Ισλάμ». Παράλληλα, όσον αφορά την οικονομία της, η Τουρκία σύμφωνα με την έκθεση της Goldman Sachs, κάθεται πάνω σε “γεωλογικό ρήγμα”. Με το καθαρό εξωτερικό χρέος να φθάνει τα 413 δισ. δολάρια (ξεπερνώντας το 51% του ΑΕΠ) και με το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να μην εγκαταλείπει την περιοχή του 10% του ΑΕΠ (περιορίσθηκε απλώς στα 15,9 δισ. δολάρια το πρώτο τρίμηνο φέτος, έναντι 16,3 δισ. το ίδιο διάστημα πέρσι) η Τουρκία αποδεικνύεται μια εξαιρετικά μοχλευμένη οικονομία, ιδιαίτερα ευάλωτη σε εξωτερικούς κραδασμούς. Έτσι, παρότι τον περασμένο Μάιο υποτίθεται αποπλήρωσε τα τελευταία 5 δις αποπληρώνοντας και το τελευταίο χρέος της προς το ΔΝΤ ύψους 412 δις και ολοκληρώνοντας επιτυχώς μία… 52χρονη ιστορία δανεισμού, ενδέχεται λίαν συντόμως να χτυπά και πάλι την πόρτα του ΔΝΤ.

Update: Ιράν 

Οι εξελίξεις στη Συρία, με τον εμφύλιο να μαίνεται αλλά τις διαπραγματεύσεις να βρίσκονται καθοδόν, παρά τις αντεγκλήσεις Σαουδικής Αραβίας και Ιράν μέσω και της συριακής «αντιπολίτευσης» περνάει από την Τεχεράνη. 

Οι εξελίξεις στο μέτωπο του Ιράν δεν είναι αυτές που όλος ο πλανήτης προετοιμαζόταν εδώ και καιρό. Με αφορμή τη Συρία υπήρξε και επισήμως προσέγγιση, που κατ’αναλυτές προετοιμαζόταν εδώ και καιρό.  Η πρόσφατη μεταβατική συμφωνία της Γενεύης, διάρκεια έξι μηνών, προς το παρόν,  μπορεί να θεωρηθεί μία «διπλωματική νίκη για τον Μπαράκ Ομπάμα που μπορεί να ισχυριστεί στο εσωτερικό των ΗΠΑ ότι κατάφερε να αποτρέψει με διπλωματικά μέσα τον πυρηνικό εξοπλισμό του Ιράν, κάτι που μάλλον δεν θα μπορούσε να κάνει -αντίθετα επιτάχυνε- ένας ολέθριος πόλεμος. 

Με τη συμφωνία το Ιράν δεσμεύεται να υποβαθμίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου από το 20% στο 5% πολύ -μακριά από τη στάθμη του 90% που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικών όπλων-, να εξουδετερώσει τα αποθέματα ισχυρά εμπλουτισμένου ουρανίου που διαθέτει, να αναστείλει τον επίμαχο πυρηνικό αντιδραστήρα του Αράκ και να δεχτεί επιθεωρήσεις σε καθημερινή βάση.  Από την άλλη πλευρά σοβαρά και τα κέρδη του Ιράν, καθώς συνομολογήθηκε η μερική άρση των οικονομικών κυρώσεων που στραγγαλίζουν την ιρανική οικονομία, ιδιαίτερα στους τομείς των πετροχημικών, των πολύτιμων μετάλλων και των τραπεζικών συναλλαγών για την προμήθεια τροφίμων και φαρμάκων. Το εν λόγω πακέτο υπολογίζεται ότι θα ωφελήσει το Ιράν κατά 7 δις δολάρια μέσα στο επόμενο εξάμηνο, ανοίγοντας πολύ ευρύτερα περιθώρια οικονομικής συνεργασίας με χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Γερμανία.  

Το σοβαρότερο ωστόσο, όσον αφορά τη συμφωνία, είναι ότι ανατρέπει συλλήβδην το σκηνικό σε όλη τη Μέση Ανατολή καθώς πλέον και αναγνωρισμένο από το διεθνή κοινότητα ως «παίκτης», ισότιμος και κρίσιμος, θα διαδραματίσει κομβικό ρόλο όχι μόνο στην δομικά και εκρηκτικά ασταθή περιοχή της Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Μεσογείου.  Εκ παραλλήλου όμως το Ιράν θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να έχουν διασφαλίσει μια σχετική ισορροπία ώστε να μεταφέρουν το βάρος τους στον Ειρηνικό όπου βλέπουν και το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας. Ειδικά μάλιστα που το Ιράν, είναι σημαντικό παίκτης και στη νοτιοδυτική Ασία και σύμμαχος, να μην ξεχνάμε, έστω και ατύπως των ΗΠΑ, τόσο στον πόλεμο στο Αφγανιστάν, όσο και στο Ιράκ. Αρχικά τουλάχιστον.


Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2013

Το έργο του Γιάννη Κορδάτου ως σταθμός και σημείο αναφοράς για την ελληνική μαρξιστική σκέψη


Σήμερα παρουσιάζουμε την εισήγηση του Μιχάλη Χονδροκούκη  στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες, με μεγάλη επιτυχία, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ και που συνδιοργάνωσαν το περιοδικό "Ουτοπία" και ο σύλλογος διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης "Γιάννης Κορδάτος".

Μιχάλης Χονδροκούκης

Όταν το 1924 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το έργο του Γιάνη Κορδάτου Η κοινωνική σημασία της ελληνικής επαναστάσεως του 1821, οι αντιδράσεις ήταν μεγάλες, άμεσες και εκ διαμέτρου αντίθετες. Υπήρξαν, φυσικά, εκείνοι που με θάρρος και ενθουσιασμό το υποστήριξαν στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο και το πανεπιστήμιο, αλλά αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας είναι η στάση της εξουσίας.

Τόσο το κράτος, όσο και η Ιερά Σύνοδος έσπευσαν να το καταδικάσουν. Και δεν έμειναν μόνο στην απλή δημόσια καταδίκη. Η Ιερά Σύνοδος ανέθεσε σε ένα θεολόγο να εκπονήσει μια μελέτη που να αντικρούει το συγκεκριμένο έργο του Κορδάτου και να αναιρεί τα συμπεράσματά του. Το κράτος με τη σειρά του, αφού έβαλε κάθε λογής δημοσιογράφους και δημοσιολόγους να καταφέρονται με λίβελους εναντίον του, προσπάθησε να εμποδίσει την ανάγνωσή του από τη νεολαία.

Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε μία Εγκύκλιο δια της οποίας συνιστούσε στους καθηγητές «να παίρνουν τα μέτρα τους ενάντια στους μαθητές που διαβάζουν το βιβλίο του Κορδάτου». Έτσι, εκατοντάδες μαθητές των γυμνασίων της πόλης και της επαρχίας αποβλήθηκαν ή τιμωρήθηκαν με διάφορους τρόπους με την κατηγορία ότι διαβάζουν το έργο του.

«Γιατί όμως όλος αυτός ο θόρυβος;», σημειώνει ο ίδιος ο Κορδάτος στον πρόλογο της δεύτερης έκδοσης. Και συνεχίζει: «Δε διστάζω να διακηρύξω πως το βιβλιαράκι μου αυτό δεν είναι κανένα «σοφό» βιβλίο, ούτε περιέχει καμιά πρωτότυπη ιδέα.

»Η μόνη του αξία είναι πως ο συγγραφέας του πήρε ένα θέμα από τα σπουδαιότερα της Νεοελληνικής μας Ιστορίας και το εξήτασε με τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού. Αυτό είναι όλο όλο.»

«Αυτό είναι όλο όλο», είπε ο Κορδάτος και για μας είναι αυτό ακριβώς που έχει και τη μέγιστη αξία. η μέθοδος. Το έργο αυτό αποτελεί σταθμό για την ελληνική ιστοριογραφία, διότι εισάγει τον ιστορικό υλισμό ως μέθοδο στη μελέτη, ανάλυση και ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας και μάλιστα σε ένα κομμάτι της που ήταν πολύ σημαντικό και κρίσιμο για την τότε, αλλά και τη σημερινή εξουσία. Από την αστική ανάγνωση της ελληνικής επανάστασης και του χαρακτήρα της αντλούν οι αντιδραστικές δυνάμεις ιδεολογικά εφόδια για να κρύβουν το ρόλο τους και να θολώνουν την κρίση του λαού.

Ο Κορδάτος απεκάλυψε τον αντιδραστικό ρόλο των ανώτερων κληρικών, των κοτζαμπάσηδων και των Φαναριωτών, οι οποίοι εμφανίστηκαν μετεπαναστατικά να διεκδικούν το ρόλο του εθνοσωτήρα και κατέδειξε ότι η «απελευθερωμένη» Ελλάδα έγινε «συγκεκαλυμένον προτεκτοράτον της Αγγλίας», πως ο ελληνικός λαός δεν μπορούσε «να ασκεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα» και πως έπρεπε «να ευρίσκεται σε κατάσταση ημιαποίκου».

Σχετικά με τη μετεπαναστατική εξέλιξη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, όχι μόνο απεκάλυψε τον εξαρτημένο χαρακτήρα της οικονομίας και της πολιτικής του, αλλά τεκμηρίωσε τη θέση του με συνέπεια προς τη μαρξιστική μεθοδολογία αναλύοντας την οικονομική βάση του φαινομένου της εξάρτησης.

Ανέδειξε ότι η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, ως γέφυρα των συγκοινωνιών της Δυτικής Ευρώπης και της Ανατολής, ήταν η αιτία που το ξένο κεφάλαιο, και κυρίως το αγγλικό, προσπαθούσε συνεχώς με δάνεια και πολιτικές επεμβάσεις να εξασφαλίσει την επικυριαρχία του και να ακυρώσει κάθε εθνική ανεξαρτησία.

Ανέλυσε τον εμπορομεσιτικό χαρακτήρα του ελληνικού κεφαλαίου κατά τα προεπαναστατικά και τα μετεπαναστατικά χρόνια και εξήγησε δια αυτού τον εξαρτημένο χαρακτήρα της ελληνικής αστικής τάξης και τελικά την οικονομική και πολιτική εξάρτηση της Ελλάδας.

Ο ίδιος σημειώνει: «Οι Έλληνες έμποροι παντού [εννοεί εντός και εκτός Ελλάδας] κάνανε εξαγωγή από πρώτες ύλες και δημητριακά και φέρνανε στην Τουρκία, Ρωσία, Αίγυπτο, Βαλκανική τα βιομηχανικά είδη της δυτικής Ευρώπης. Αυτός ήταν για πολύ καιρό –κοντά ένας αιώνας– ο ρόλος των Ελλήνων εμπόρων. Από τον τέτοιο ρόλο του ελληνικού εμπορικού κεφαλαίου αναπτύχθηκε και η ελληνική ναυτιλία (εφοπλιστικό κεφάλαιο) […] Κάτω από τις συνθήκες αυτές το ελληνικό κεφάλαιο, όπως και στα προεπαναστατικά χρόνια, έτσι και παραΰστερα, ήταν το παρακλάδι του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Έπαιζε δηλαδή βοηθητικό ρόλο στις ανταλλακτικές σχέσεις Ανατολής και Ευρώπης.Από την αιτία αυτή  ευνοήθηκε πρώτα η ανάπτυξη του εμπορικού κεφαλαίου, παράλληλα του εφοπλιστικού και κατόπι του χρηματιστικού, που εξυπηρετεί τις πιστωτικές ανάγκες του εμπορικού και του εφοπλιστικού κεφαλαίου.»

Μεθοδολογικά, λοιπόν, αναλύει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της ελληνικής αστικής τάξης και παράλληλα συμπληρώνει με τη γενίκευση πως:

 «(…) δεν πρέπει να ξεχνούμε πως παντού όπου κυριάρχησε το εμπορικό κεφάλαιο επικράτησαν κι επιζήσανε οι παλιές ιδέες και τα παλιά κοινωνικά καθεστώτα». Έτσι, συνδέει το συγκεκριμένο με το αφηρημένο και επιστρέφει στο συγκεκριμένο για να βγάλει τα συμπεράσματά του. Καταλήγει ότι: «Γι’ αυτό η αστική τάξη της Ελεύθερης Ελλάδας, με το να είναι εξαρτημένη από το ξένο κεφάλαιο και υποχείρια των Ελλήνων κεφαλαιούχων του έξω Ελληνισμού, δεν έπαιξε κανένα προοδευτικό ρόλο στα μετεπαναστατικά χρόνια. […] Η ελληνική αστική τάξη στάθηκε στο βάθος αντιδραστική και δεν επιδίωξε βαθύτερες μεταβολές.»

Και ακολούθως επανέρχεται στο γενικό και αφηρημένο: 

«Το εμπορικό κεφάλαιο, και μόνο αυτό, δεν είναι αρκετό για να προωθήσει κοινωνικούς μετασχηματισμούς, να διευκολύνει δηλαδή τη μετάβαση από τον έναν τρόπο παραγωγής στον άλλο, γιατί δεν μπορεί να αναπτύξει την παραγωγή. Αυτό γίνεται μόνο με το βιομηχανικό κεφάλαιο.»

Αυτά σχετικά με την ανάλυση του Κορδάτου για την ελληνική επανάσταση και το χαρακτήρα της.

Η ρήξη, όμως, του Κορδάτου με την αστική ιστοριογραφία εκτείνεται πολύ πέρα από μεμονωμένα ιστορικά γεγονότα και περιόδους. Θέτει υπό εξέταση γενικότερες ιστορικές κατηγορίες, όπως το «έθνος», και ασκεί κριτική στον αστικό ορισμό τους. Αντικρούει αντιδραστικές και αντιεπιστημονικές αντιλήψεις, όπως η δήθεν καθαρότητα και η αδιάκοπτη συνέχεια του νεοελληνικού έθνους από την αρχαιότητα έως σήμερα.

«Στα νεώτερα χρόνια κανένας λαός δεν είναι καθαρόαιμος», επισημαίνει και καταδεικνύει ότι «εκείνο που παίζει σπουδαίο ρόλο είναι όχι το αίμα, αλλά η εθνική συνείδηση του κάθε λαού».

Αντιτιθέμενος στην κρατούσα αντιεπιστημονική άποψη, υποστηρίζει ότι το έθνος είναι άγνωστο στην αρχαία εποχή. συνεπής προς τη μαρξιστική αντίληψη το συσχετίζει με την ανάπτυξη του καπιταλισμού και εξηγεί γιατί η αστική τάξη είναι φορέας του εθνικισμού.

Πέρα από αυτά, όμως, η συμβολή του είναι τεράστια, διότι καταπιάστηκε με θέματα που αφορούσαν άμεσα τον εργαζόμενο λαό και τον αγώνα του, είτε στην ύπαιθρο είτε στην πόλη. Τόσο η ιστορία του αγροτικού όσο και του εργατικού κινήματος αποτέλεσαν και αποτελούν μια ανεκτίμητη προσφορά του Κορδάτου στον αγώνα συνειδητοποίησης των αγροτών και των εργατών. Προβάλλοντας τους αγώνες και τις θυσίες τους, βοήθησε στην ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση του λαού. Τονίζοντας ότι κατακτήσεις υπήρξαν μόνο στο βαθμό που υπήρχε οργάνωση του αγώνα, έδειξε το δρόμο και έδωσε ελπίδα σε όσους βρίσκονταν σε απόγνωση.

Από την άλλη, καταδεικνύοντας λάθη και αδυναμίες, και ασκώντας αυστηρή κριτική, βοήθησε τους αναγνώστες του να εμβαθύνουν σε πολιτικά προβλήματα που ανέκυπταν από τις διάφορες μικροαστικές ταλαντεύσεις στις γραμμές του κινήματος, είτε προς τα αριστερά είτε προς τα δεξιά.

Πολλές φορές ο Κορδάτος, παρά την υψηλή στελεχική θέση του στο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, ήρθε σε αντιπαράθεση με την κρατούσα αντίληψη, έχοντας εμπιστοσύνη στο κριτήριό του και χωρίς να δείχνει σημάδια υποχωρητικότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η θέση του για τη λύση του αγροτικού ζητήματος δια άμεσων απαλλοτριώσεων άνευ αποζημιώσεως, αρχικά δεν έγινε δεκτή από το Κόμμα και μόνο αφού αυτό προσχώρησε στην Τρίτη Διεθνή αναγνωρίστηκε και υιοθετήθηκε η άποψή του ως η σωστή μπολσεβίκικη τακτική. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη ότι η αυστηρή κριτική που διαβάζουμε στα έργα του δεν είναι η κριτική ενός ακαδημαϊκού, αλλά ενός ανθρώπου που έβαλε τις ιδέες του σε εφαρμογή και δοκιμάστηκαν από την πράξη στο πεδίο της ταξικής πάλης.

 Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κορδάτος ποτέ δεν κάνει μια απλή γεγονοτολογία. Όλα τα ιστορικά του έργα είναι εμπλουτισμένα με κριτικά σχόλια που στόχος τους είναι να αναδείξουν τη μαρξιστική αντίληψη για την ιστορική κίνηση, την πολιτική και την πορεία εξέλιξης της συνείδησης.

Σχολιάζοντας τις ομιλίες στο Πρώτο Αγροτικό Συνέδριο το 1912 και ειδικότερα του δικηγόρου Τριανταφυλλίδη που υποστήριξε ότι η απαλλοτρίωση της γης ήταν σύμφωνη με το ρωμαϊκό και βυζαντινό δίκαιο, εξηγεί ότι η στάση αυτή αποτύπωνε την αδυναμία των μικροαστών να ξεπεράσουν την αστική αντίληψη περί ατομικής ιδιοκτησίας.

Επίσης, σε άλλες περιπτώσεις ασκεί κριτική και προτείνει ποια θα έπρεπε να είναι η σωστή πολιτική στάση. Για παράδειγμα, ασκώντας κριτική στη στάση των σοσιαλιστών υπέρ της ουδετερότητας των γερμανόφιλων στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, τη χαρακτηρίζει ασυγχώρητη και φροντίζει να δηλώσει ότι χρέος τους ήταν να ξεσηκώσουν αντιπολεμικό κίνημα. Αλλού, για το δεύτερο Συνέδριο της ΓΣΕΕ το 1920, στηλιτεύοντας το σύνθημα που προωθούσαν οι τότε εργατοπατέρες και υποχείρια του βενιζελισμού περί αποχής της Συνομοσπονδίας Εργατών από κάθε πολιτική, χτυπά την αντίληψη του οικονομισμού και τονίζει ότι :

«ο συνδικαλισμός χωρίς το σοσιαλισμό δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τους απελευθερωτικούς του σκοπούς.»

Όλα αυτά συγκροτούν ένα ανάγνωσμα εξαιρετικά χρήσιμο, διότι, καθώς ο αναγνώστης διαβάζει τα διάφορα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, παράλληλα εμπλουτίζει τις πολιτικές του γνώσεις με στοιχεία και γενικότερα συμπεράσματα της μαρξιστικής πολιτικής σκέψης.


Ιδιαίτερα χρήσιμοι και κατατοπιστικοί είναι οι σύντομοι χαρακτηρισμοί ιστορικών προσώπων Κάποιοι, μάλιστα, δίνουν ένα πολύ άμεσο, ζωντανό και διασκεδαστικό ύφος στο κείμενό του: ο Δαγκλής, τον οποίο ο Βενιζέλος ήθελε να πρωθυπουργοποιήσει, αποκαλείται «μορμολύκειον». Ο Ζαΐμης, «μούμια του παλαιοκομματισμού». Ο Όθωνας, «βλακόμετρο». Ο Γεώργιος, «όχι βλακόμετρο όπως ο Όθωνας» κ.ά. Όμως, για ορισμένα πρόσωπα οι χαρακτηρισμοί του συμπυκνώνουν σε λίγες φράσεις την ουσία του ρόλου τους και της αξίας τους. Για τον Αλέξανδρο Χατζηκυριάκο γράφει:

«Ο Χατζηκυριάκος που έκανε τον υπερδημοκράτη την περίοδο αυτή και φιλοδοξούσε να παίξει το ρόλο Μαρά, Δαντών και Ροβεσπιέρου, ύστερα από το 1933 έγινε μοναρχικός και λακές του Τσαλδάρη. Όταν γύρισε ο βασιλιάς Γεώργιος το 1935 ήταν από τους πρώτους που πήγαν και του φίλησαν το χέρι. Οι τέτοιοι «ιδεολόγοι» έχουν θέση μόνο στην κοπριά της ιστορίας».

Αλλά τη μεγαλύτερη αξία, πιστεύω, την έχουν οι διάφοροι χαρακτηρισμοί του Βενιζέλου. Επειδή ως φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση διασταυρώνομαι συχνά με το μάθημα της Νεότερης Ιστορίας, πρέπει να πω ότι έχω βαρεθεί να διαβάζω τα λιβανιστήρια των σχολικών βιβλίων για το πόσο σπουδαίος ήταν και να προσπαθώ να εξηγήσω σε συνήθως αδιάφορους μαθητές ότι πρέπει να έχουν ταξικό κριτήριο κατά την αξιολόγηση ενός ιστορικού προσώπου. Δίπλα, λοιπόν, στο κείμενο του σχολικού βιβλίου συχνά αντιπαραθέτω αποσπάσματα από το έργο του Κορδάτου, όπως το ακόλουθο:

«Όλες του αυτές οι ενέργειες έδειχναν πως από τη μια μεριά έδινε εξετάσεις συντηρητικότητας για να πάρει εύσημο ευνοίας από την αγγλική κυβέρνηση και από την άλλη ότι ήθελε να συνθηκολογήσει με τον αντιβενιζελισμό για να τον έχει σύμμαχο στον αγώνα του κατά της δημοκρατικής παράταξης. Ήταν οργανέτο της μεγαλοαστικής τάξης και γι’ αυτό ό,τι έκανε, το έκανε για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των μεγαλοαστών». 


Συνήθως, ένα τέτοιο απόσπασμα αρκεί για να πυροδοτήσει μια καλή συζήτηση στην τάξη, ανάμεσα βέβαια στους λιγοστούς μαθητές που είναι ακόμη σε θέση να έχουν τέτοια ενδιαφέροντα.

Η αλήθεια είναι ότι ο Κορδάτος, όπως και ο ίδιος το επιθυμούσε, είναι πολύτιμος στους εκπαιδευτικούς και ειδικά σε όσους διδάσκουν Ιστορία. Η ιστορία του Μικρασιατικού πολέμου δίνει πάντα τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί η ανάλυση του Κορδάτου ως αντίποδας στην αστική προπαγάνδα. Όμως, για να μπορούμε σήμερα να αξιοποιούμε το έργο του Κορδάτου ως ιστορική πηγή, έπρεπε πρώτα ο ίδιος να φέρει εις πέρας ένα τιτάνιο έργο σχετικό με την αναζήτηση, ανεύρεση και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών της εποχής του, που συνήθως βρίσκονταν στα αζήτητα.

Σε μια εποχή που τα αρχεία ήταν υποτυπώδη και όπως γράφει και ο ίδιος «[…] –για μας τους κομμουνιστές– δεν είναι εποχή της ήρεμης εργασίας του σπουδαστηρίου», σε μια τέτοια συνθήκη κατάφερε τρομερά πράγματα. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Πορφύρης στην Επιθεώρηση Τέχνης:

«Αβοήθητος από όλους, μέσα σε μιαν εχθρική ατμόσφαιρα, με αφάνταστες θυσίες οικονομικές και καταβολή υπεράνθρωπου μόχθου, αναζήτησε το ιστορικό τεκμήριο όπου μπορούσε να βρεθεί και στην προσπάθειά του αυτή ο Κορδάτος έδειξε ακατάβλητη θέληση και μεγάλο ιστοριοδιφικό ταλέντο: γύρισε μοναστήρια, έσκυψε σε μουχλιασμένα έγγραφα, αντέγραψε με συνεργία αντιγραφέων, που αυτός πλήρωνε, πολύτιμες μαρτυρίες, ανασκάλεψε ιδιωτικές βιβλιοθήκες, μάζωξε λαογραφικό υλικό, ζήτησε προφορικές πληροφορίες […] Η ιστορική του εποπτεία επεκτάθηκε στον ιστορικό χρόνο τριάντα αιώνων, ξεπέρασε τα όρια του ελλαδικού χώρου και επεκτάθηκε στην ιστορία του πολιτισμού.»

Φυσικά, η τεράστια αυτή προσφορά του, η διάσωση και ταξινόμηση ενός ασύνδετου υλικού, δεν έλυνε πάντα όλα τα προβλήματα. Συχνά, λοιπόν, όπου οι μαρτυρίες δεν ήταν επαρκείς, ο Κορδάτος εμπιστευόταν το ιδεολογικό του κριτήριο και διετύπωνε τη δική του ιστορική θεωρία. Όπως είναι λογικό, σε κάποιες υποθέσεις του επιβεβαιώθηκε και σε άλλες διαψεύστηκε από τη μεταγενέστερη έρευνα. Στο βαθμό που καταπιάστηκε με θέματα με μια σχετική χρονική εγγύτητα, η εκτιμήσεις του ήταν συνήθως σωστές.

Όταν, όμως, η χρονική απόσταση μεγάλωνε και η κοινωνική πραγματικότητα την οποία μελετούσε ήταν πολύ μακρινή, τότε τα λάθη ήταν συχνότερα. Για παράδειγμα, σχετικά με τα έργα του Ομηρικά και Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας. Οι εξαιρετικά περιορισμένες πηγές και η πολυπλοκότητα της ερμηνείας τους αποτέλεσαν τους βασικούς λόγους που ο Κορδάτος οδηγήθηκε σε πολλές λανθασμένες ερμηνείες.
Eνώ για τη φιλοσοφία της κλασικής αρχαιότητας η εργασία του είναι πιο εύστοχη, όταν καταπιάνεται με προγενέστερα αντικείμενα, όπως οι Προσωκρατικοί και ακόμη περισσότερο το «ομηρικό ζήτημα», σημειώνει αρκετές αστοχίες.
Κάνει λάθος στην ταξική τοποθέτηση διαφόρων φιλοσόφων, όπως ο Ηράκλειτος και οι Πυθαγόρειοι, και συνεπώς παρερμηνεύεται μερικώς η φιλοσοφία τους. Παρόλ’ αυτά, η κριτική που άσκησε στην αστική ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας που συμπίπτει με την έως και σήμερα επικρατούσα περιοδολόγηση, είναι σωστή και δίνει με σαφήνεια το στίγμα της υλιστικής μεθόδου που εφαρμόζει ο Κορδάτος.

Ωστόσο, πέρα από τις όποιες επιμέρους διαφωνίες που μπορεί να έχει κανείς σήμερα με τα όσα αποτυπώνονται στο εκτενέστατο έργο του Γιάνη Κορδάτου, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι δημιούργησε μια ολόκληρη παράδοση και μέχρι σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς. Και αυτό ακριβώς ήταν και ο δικός του στόχος, τον οποίο και πέτυχε. Η αξία του για μας τους κομμουνιστές είναι ανεκτίμητη. Τελειώνοντας, θα σας διαβάσω ένα τελευταίο απόσπασμα από τον επίλογο της Μεγάλης Ιστορίας της Ελλάδας, όπου σε λίγες γραμμές σημειώνει τα γενικότερα συμπεράσματά του από τη μελέτη της ιστορίας του τόπου μας:

«Από το 1924 που καταπιάστηκα συστηματικά με τη μελέτη της ελληνικής ιστορίας και για να συγκεντρώσω το υλικό θυσίασα τόσα χρόνια μόχθου και κοπιαστικής εργασίας, στις έρευνες και μελέτες μου, βρήκα πάντα την κάθε φορά ηγέτιδα τάξη να περιφρονεί και να μη βρίσκεται στο πλευρό του πολυβασανισμένου λαού μας. Και στην περίοδο της τουρκοκρατίας και κατόπιν στην περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του ‘21 και παραΰστερα, όχι μόνο διαπράχθηκαν λάθη, αλλά οι λαϊκές μάζες που έχυναν το αίμα τους για την ανεξαρτησία και την εθνική αποκατάσταση δεν είχαν τη συμπαράσταση της πολιτικής ηγεσίας.

Ο εργαζόμενος λαός, αυτός που μοχθεί από τα χαράματα ως τη νύχτα στα χωράφια, στα εργαστήρια στα εργοστάσια και στα μαγαζιά, αυτός που πληρώνει τους φόρους, αυτός που στρατεύεται και χύνει το αίμα του στους πολέμους, ξακολουθεί να είναι ο παρίας.

Στον καιρό της τουρκοκρατίας καταδυναστεύονταν από τους κοτζαμπάσηδες, τους Φαναριώτες και τον ανώτερο κλήρο. Στον καιρό του ’21 οι στρατιωτική και πολιτική ηγεσία δε στάθηκε στο ύψος της. Έξω από λίγες εξαιρέσεις, οι πιο πολλοί τρανοί καπεταναίοι και οι «τρανοί» πολιτικοί πολλές φορές βάλανε πάνω από τα εθνικά τα ατομικά τους συμφέροντα. Όπως είδαμε, από την πρώτη μέρα που ακούστηκε το εγερτήριο σάλπισμα, οι πιο πολλοί κοτζαμπάσηδες, οι ανώτεροι κληρικοί και εκείνοι που πήραν τα ηνία της πολιτικής ηγεσίας δε φέρθηκαν καλά. Από την κακοδιοίκηση και τις επεμβάσεις των κοτζαμπάσηδων και αντιδραστικών ξέσπασαν εμφύλιοι σπαραγμοί και χύθηκε πολύ αίμα.

Και σα να μην έφταναν οι αντιδράσεις των κοτζαμπάσηδων και αντιδραστικών, άρχισαν και οι επεμβάσεις των ξένων που συνεχίστηκαν φανερά μεν ως το 1863, έμμεσα δε ως το 1914. Από τότε όμως ξανάρχισαν οι επεμβάσεις των λεγόμενων μεγάλων δυνάμεων και συνεχίζονται ως σήμερα.»

Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013

Για τα 95 χρόνια του Κ.Κ.Ε.


Α. Συμπληρώθηκαν φέτος 95 χρόνια ζωής από τότε που η εργατική τάξη της χώρας μας έκανε οργανωμένα την εμφάνισή της στο κοινωνικο-πολιτικό προσκήνιο αποκτώντας το δικό της επαναστατικό κόμμα, το ΚΚΕ.
Στην ιστορική του διαδρομή του το ΚΚΕ, πέρα από τα λάθη και τις αδυναμίες, έχει να επιδείξει πληθώρα ηρωικών αγώνων. Είχε αποφασιστική συμβολή στην κοινωνική πρόοδο, στις κατακτήσεις των εργαζομένων, στην προσπάθεια της εργατικής τάξης και του λαού για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση.
Χιλιάδες κομμουνιστές γνώρισαν τι σημαίνουν φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια. Πολλοί από αυτούς πλήρωσαν τις ιδέες και τη δράση τους με την ίδια τους τη ζωή. Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε δίνοντας σκληρές μάχες για τα καθημερινά προβλήματα του λαού, για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τη ναζιστική κατοχή με τη μεγαλειώδη ΕΑΜική αντίσταση, για την απαλλαγή της από την ιμπεριαλιστική εξάρτηση και τις επεμβάσεις, για τη δημοκρατία, για την ανατροπή δικτατοριών, για τη διεύρυνση των δημοκρατιών ελευθεριών, για το σοσιαλισμό.
Διαπαιδαγώγησε γενιές και γενιές με τα ιδανικά μιας κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Έπλασε και ανέδειξε απαράμιλλες μορφές αγωνιστών: εργατών, αγροτών, διανοουμένων, επώνυμων και ανώνυμων. Καλλιέργησε με σταθερότητα τον πατριωτισμό και το διεθνισμό.

            Β. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η ηγεσία του ΚΚΕ έχει κάνει μιαν απότομη ιδεολογική και πολιτική στροφή που λίγο θυμίζει το παρελθόν του. Τα αποτελέσματα αυτής της στροφής είναι φανερά: πτώση της επιρροής του σε σειρά εργατικών χώρων, φτωχοί δεσμοί με τη νεολαία και το νεολαιίστικο κίνημα, εκλογική κατάρρευση. Μάλιστα, η εικόνα αυτή παρουσιάζεται μέσα στη χειρότερη μεταπολιτευτικά στιγμή για την εργατική τάξη και τα υπόλοιπα καταπιεζόμενα στρώματα. Μέσα σε συνθήκες οξύτατης καπιταλιστικής κρίσης που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν το ΚΚΕ εκλογικά, ιδεολογικά και κινηματικά.
            Η στροφή αυτή της ηγεσίας του ΚΚΕ έχει καταγραφεί σε σωρεία κομματικών ντοκουμέντων με κορυφαία το νέο πρόγραμμα και καταστατικό που υιοθετήθηκαν στο 19ο συνέδριό του. Πρόσφατα ήρθε στη δημοσιότητα κείμενο του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής που αποτελεί τομή στην ιστορία του ΚΚΕ, αλλά όχι με θετική έννοια. Στο κείμενο αυτό που φέρει τον τίτλο «Η πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του ΚΚΕ», γράφονται διαπιστώσεις εντελώς καινοφανείς για την ιστορία του ΚΚΕ.
            Ούτε λίγο ούτε πολύ μέχρι και το 2000 περίπου, η ιστορία του ΚΚΕ θεωρείται ότι ήταν ιστορία οπορτουνιστικών εκτροπών. Κορυφαίες στιγμές του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος και της Κομμουνιστικής Διεθνούς ρίχνονται στο πυρ το εξώτερο, θυμίζοντας τον παγκόσμιο αριστερισμό στις χειρότερες στιγμές του.
            Για πολλοστή φορά η ηγεσία του ΚΚΕ βάλλει κατά των «παλιών» θέσεων περί εξαρτημένης Ελλάδας. Καταδικάζεται η τακτική και η στρατηγική του μεσοπολέμου. Κατακρίνεται συλλήβδην οποιαδήποτε απόπειρα για τη διατύπωση μιας μεταβατικής πολιτικής πρότασης που θα μπορούσε να συσπειρώσει ευρύτερα λαϊκά στρώματα και να τα φέρει πιο κοντά με το κομμουνιστικό όραμα. Όποιος διαφωνεί χαρακτηρίζεται ως βαρίδι.
            Η σημερινή ηγεσία φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα των στιγμών. Φαίνεται να μην κατανοεί ότι η εργατική τάξη, η φτωχομεσαία αγροτιά, τα μεσαία στρώματα, οι συνταξιούχοι και η νεολαία, περιμένουν κάποιον να τους εμπνεύσει, να τους συσπειρώσει, να τους δώσει όραμα και προοπτική.
            Το κείμενο του ΠΓ αποτέλεσε την αφορμή μόνο για τη διατύπωση αυτών των σύντομων προβληματισμών. Ο δρόμος που έχει επιλέξει το ιστορικότερο κομμουνιστικό κόμμα της Ευρώπης, μας ανησυχεί βαθιά. Όλα δείχνουν ότι βαδίζει προς την καταστροφή την ώρα που το έχει ανάγκη ο λαός περισσότερο από κάθε άλλη φορά τα τελευταία χρόνια. Το ΚΚΕ δυστυχώς δεν είναι αυτό που γνωρίσαμε.

            Γ. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες της εποχής, όσοι είχαν και έχουν αναφορά στο ΚΚΕ με τον ένα ή άλλο τρόπο, θα πρέπει να κρατήσουν ζωντανή τη φλόγα του ΚΚΕ που ξέραμε. Είναι άλλο η κριτική αποτίμηση της ιστορίας του κινήματος και άλλο η ισοπέδωση και ο μηδενισμός. Οι ιδέες του μαρξισμού λενινισμού και η ανάγκη ύπαρξης επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.
            Σε αυτό το πνεύμα, ο σύλλογος διάδοσης μαρξιστικής σκέψης Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ θα συνεχίσει την προσπάθεια συμβολής:
  1. στην επιστημονική, μαρξιστική λενινιστική ανάλυση της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας και των λαϊκών προβλημάτων  
  2. στη διάδοση των ιδεών του μαρξισμού λενινισμού και της αναγκαιότητας ύπαρξης επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης που θα βασίζεται στέρεα σε αυτές
  3. στην επείγουσα ανάγκη συγκρότησης ενός λαϊκού μετώπου, αντιιμπεριαλιστικού, αντιμονοπωλιακού, δημοκρατικού μετώπου που θα βγάλει το λαό από τα σημερινά αδιέξοδα και θα ανοίξει το δρόμο για μια άλλη κοινωνία, τη σοσιαλιστική.

To ΔΣ του Συλλόγου διάδοσης της μαρξιστικής σκέψης Γ.ΚΟΡΔΑΤΟΣ
 Αθήνα, Δεκέμβρης 2013